Η νέα δομή των Ενόπλων Δυνάμεων και το ζήτημα της προβλεψιμότητάς τους.

Γράφει ο Άρης Πετράκης

27-11-2024

Στις 14 Νοεμβρίου 2024 ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, κ. Δένδιας, ενημέρωσε την Διαρκή Επιτροπή Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής για τη σχεδιαζόμενη νέα δομή των Ενόπλων Δυνάμεων[1] για τα έτη 2024-2035. Τα θέματα τα οποία αναπτύχθηκαν στο ανοικτό μέρος της συνεδρίασης της επιτροπής ήταν η καινοτομία στον χώρο των Ε.Δ., το πρόγραμμα εξοπλισμών (φρεγάτες, υποβρύχια, αεροσκάφη κ.λπ.), η μεταρρύθμιση της Εφεδρείας και της Εθνοφυλακής, της στρατιωτικής δικαιοσύνης, των στρατιωτικών νοσοκομείων κ.λπ.. Από όλα όσα αναφέρθηκαν, τα Μ.Μ.Ε. ανέδειξαν την κατάργηση κάποιων μονάδων και υπηρεσιών και το κλείσιμο 137 στρατοπέδων, διότι θα έχουν άμεση επίπτωση στην τοπική οικονομία κάποιων πόλεων και ίσως οδηγήσουν σε τοπικές διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις.

Ο γράφων δεν είναι ειδικός επί αμυντικών θεμάτων, αλλά διαβάζοντας την ομιλία του Υπουργού Εθνικής Άμυνας[2], εντυπωσιάσθηκε από την αναφορά στο καινοτόμο σύστημα anti-drone «Κένταυρος», το οποίο τοποθετημένο σε φρεγάτα που έπλεε στην Ερυθρά Θάλασσα κατέρριψε δύο drones σε συνθήκες μάχης. Η δημιουργία ενός οπλικού συστήματος, τις δυνατότητες του οποίου δεν γνωρίζει ο εκάστοτε εχθρός προσδίδει πλεονέκτημα στις ελληνικές Ε.Δ. και σίγουρα είναι μία καλή αρχή για τον εκσυγχρονισμό τους. Το ερώτημα όμως που προκύπτει είναι ποιά είναι η κατάσταση με τα υπόλοιπα οπλικά συστήματα και με τη δομή, την εκπαίδευση και τα σχέδια επιχειρήσεων των ελληνικών Ε.Δ..

Όσον αφορά τα οπλικά συστήματα που χρησιμοποιούν οι Ε.Δ., είναι σχεδόν στο σύνολό τους κατασκευασμένα στο εξωτερικό και έχουν αγοραστεί ή παραχωρηθεί με διάφορες διακρατικές συμφωνίες στη χώρα μας. Από τη στιγμή που έχουν κατασκευαστεί από πολεμικές βιομηχανίες άλλων χωρών, είναι γνωστές οι δυνατότητές τους και ο εχθρός ξέρει τι να περιμένει από τη χρήση τους. Μάλιστα, ο εχθρός στις περισσότερες περιπτώσεις διαθέτει τα ίδια οπλικά συστήματα και τα γνωρίζει απόλυτα. Επίσης, είναι λίγο-πολύ γνωστός ο χρόνος ζωής τους, η διαθεσιμότητά τους λόγω έλλειψης ή όχι ανταλλακτικών και η διασπορά τους σε όλη την επικράτεια. Το ελληνικό πρόγραμμα εξοπλισμών φαίνεται ότι θα συνεχίσει να στηρίζεται σε προμήθειες από το εξωτερικό, επομένως η κατάσταση ελάχιστα πρόκειται να αλλάξει. Ένα ζήτημα που παραμένει μυστικό - και είναι λογικό να παραμένει - είναι αν τα οπλικά συστήματα που προμηθεύεται η Ελλάδα συνοδεύονται από όρους σχετικά με την χρήση τους και πιθανώς από προγράμματα που επιτρέπουν την απενεργοποίησή τους από τον πωλητή. Για παράδειγμα, θα μπορούν ελληνικά μαχητικά αεροσκάφη (αμερικανικής ή γαλλικής κατασκευής) να αποσταλούν στην Κύπρο αν δεχθεί περαιτέρω επίθεση από την Τουρκία ή θα παραμείνουν καθηλωμένα στα αεροδρόμια, είτε διότι υπάρχει ρήτρα μη χρήσης τους κατά κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ είτε διότι κάποιος στο άλλο ημισφαίριο της Γης πάτησε ένα κουμπί και τα «κλείδωσε»; Τα ανωτέρω δεν είναι θεωρίες συνωμοσίας, διότι καθημερινά ακούμε στα δελτία ειδήσεων ότι οι Η.Π.Α., Αγγλία και η Γαλλία θα δώσουν ή δεν θα δώσουν άδεια χρήσης οπλικών συστημάτων που έχουν παραχωρήσει στην Ουκρανία για να πλήξει η τελευταία στόχους εντός της ρωσικής επικράτειας[3]. Επομένως, τα οπλικά συστήματα που παραχωρούνται συνοδεύονται από όρους σχετικά με την αμυντική ή επιθετική χρήση τους και η Ελλάδα δεν φαίνεται να είναι η εξαίρεση στον κανόνα.      

Η δομή, η εκπαίδευση και τα σχέδια επιχειρήσεων των ελληνικών Ε.Δ. θα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά και να τους προσδώσουν πλεονέκτημα έναντι των εχθρών υπό προϋποθέσεις. Κι εδώ όμως παρατηρείται η ίδια κατάσταση με αυτή των εξοπλισμών. Από την ιστορία γνωρίζουμε ότι μετά την Επανάσταση του 1821 το σύγχρονο ελληνικό κράτος διαχρονικά στηρίχθηκε για την οργάνωση και εκπαίδευση των Ε.Δ. του στις εκάστοτε συμμαχικές αποστολές. Οι ελληνικές Ε.Δ. αντέγραφαν και εφάρμοζαν το δόγμα και την εκπαίδευση ξένων στρατών κι αυτό άλλοτε οδηγούσε σε πολεμικές επιτυχίες και άλλοτε σε αποτυχίες, αναλόγως των συνθηκών. Από τον Β’ Π.Π. και μετά οι ελληνικές Ε.Δ. ακολούθησαν αρχικά το βρετανικό πρότυπο οργάνωσης και εκπαίδευσης και στη συνέχεια το αμερικανικό. Για παράδειγμα οι Ειδικές Δυνάμεις του στρατού προήλθαν από τον Ιερό Λόχο, που εκπαιδεύτηκε από τους βρετανούς S.A.S. κατά τη διάρκεια του Β’ Π.Π.[4]. Στην εποχή μας η «μόδα» είναι να μετονομάζουμε τις Ειδικές Δυνάμεις σε Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων ακολουθώντας αμερικανικά πρότυπα[5]. Ασχέτως όμως της ορολογίας που χρησιμοποιείται κάθε φορά, το σίγουρο είναι ότι λόγω της συμμετοχής της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ, η δομή, η εκπαίδευση και τα σχέδια επιχειρήσεων των ελληνικών Ε.Δ. ακολουθούν ΝΑΤΟϊκά πρότυπα με σκοπό την τυποποίηση διαδικασιών και την ανάπτυξη και διατήρηση της δυνατότητας συνεργασίας με τις Ε.Δ. των υπολοίπων κρατών-μελών του ΝΑΤΟ. Το γεγονός αυτό κάνει τις ελληνικές Ε.Δ. προβλέψιμες και από πλευράς προσωπικού και εκπαίδευσης αυτού από τη στιγμή που η Τουρκία, η σημαντικότερη απειλή για την Ελλάδα, είναι «σύμμαχός» της στο ΝΑΤΟ επομένως έχει πρόσβαση σε σχετικές πληροφορίες. Για παράδειγμα, ο εχθρός γνωρίζει σε μεγάλο βαθμό τη δομή των ελληνικών Ε.Δ., τη στελέχωσή τους και το επίπεδο εκπαίδευσης του προσωπικού τους, επομένως γνωρίζει τις δυνατότητές τους από πλευράς ανθρώπινου προσωπικού και διαδικασιών (ικανότητα, ηθικό, διαδικασίες λήψης αποφάσεων κ.λπ.). Επομένως, αν μία περιοχή καλύπτεται από μία μονάδα επιπέδου λ.χ. τάγματος, ο εχθρός γνωρίζει πάνω-κάτω τον αριθμό στρατιωτών, τις ειδικότητές τους και τα όπλα που χρησιμοποιούν. Ομοίως, στο επίπεδο των αξιωματικών που λαμβάνουν αποφάσεις, ο εχθρός γνωρίζει ποιό δόγμα ακολουθούν (σε επίπεδο στρατηγικό, επιχειρησιακό και τακτικό), τί εκπαίδευση έχουν λάβει και τι προσωπικό όπλα έχουν στη διάθεσή τους. Μάλιστα, συχνά τα στελέχη των εχθρών έχουν συνεκπαιδευτεί με στελέχη των ελληνικών Ε.Δ. στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, επομένως γνωρίζουν τί μπορούν να περιμένουν από τις ελληνικές Ε.Δ.. Το μόνο παρήγορο είναι ότι αυτή η γνώση είναι αμφίδρομη, δηλαδή και οι Έλληνες γνωρίζουν πάνω-κάτω τον εχθρό. Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το Αζερμπαϊτζάν κέρδισε τον πρόσφατο πόλεμο με την Αρμενία, λόγω της απρόσμενης για τους Αρμένιους ευρείας χρήσης drones τουρκικής κατασκευής.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα ανωτέρω, ο γράφων καταλήγει στην πρόταση ότι η διαλειτουργικότητα των ελληνικών Ε.Δ. με λοιπές Ε.Δ. κρατών-μελών του ΝΑΤΟ πρέπει να επιδιώκεται στο βαθμό που δεν παρακωλύει την εθνική άμυνα. Η συμμετοχή τμημάτων των ελληνικών Ε.Δ. σε πολυεθνικές εκπαιδεύσεις και επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ στο εξωτερικό, παρότι οδηγεί στην απόκτηση γνώσεων και εμπειρίας από τους Έλληνες στρατιωτικούς, δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός, ιδίως όταν δεν εξυπηρετεί την εθνική πολιτική και τις επιδιώξεις της χώρας αλλά αντίθετα παρέχει χρήσιμες πληροφορίες στον εχθρό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αποτυχημένη επιχείρηση στη Λιβύη, που οδήγησε στον θάνατο και τον τραυματισμό στελεχών των Ε.Δ.[6], χωρίς αντίκρυσμα για τις εθνικές επιδιώξεις (αν υπάρχουν τέτοιες για το πολιτικό καθεστώς).

Κατά τη γνώμη του γράφοντος, η ύπαρξη προβλέψιμου στρατιωτικού προσωπικού, από πλευράς δόγματος και εκπαίδευσης, είναι χειρότερη από την χρήση οπλικών συστημάτων γνωστών στον εχθρό. Ανατρέχοντας στην ιστορία μπορούμε να σταθούμε στην περίπτωση του Μ. Αλεξάνδρου, ο οποίος κέρδισε πολλές μάχες διότι χρησιμοποίησε ένα καινοτόμο για την εποχή του όπλο, την σάρισα, που δεν διέθεταν οι αντίπαλοί του αλλά κυρίως διότι εφάρμοσε στρατηγήματα που δεν μπορούσαν να προβλέψουν οι αντίπαλοί του. Οι Φινλανδοί, επίσης, κατάφεραν να αμυνθούν επιτυχώς έναντι των Σοβιετικών κατά τον Σοβιετοφινλανδικό πόλεμο του 1939 διότι στηρίχθηκαν στους ελεύθερους σκοπευτές και σε μικρές ομάδες στρατιωτών που μετακινούνταν ταχύτατα με σκι και αιφνιδίαζαν τον εχθρό. Η σύνθεση των ομάδων αυτών, από πλευράς αριθμού στρατιωτών και ειδικοτήτων, και οι δυνατότητές τους ήταν άγνωστες στους Σοβιετικούς. Δηλαδή, οι Φινλανδοί εφάρμοσαν τακτικές μη αναμενόμενες από τον εχθρό και αυτό οδήγησε στην επιτυχία.

Συνεπώς, δεν αρκεί οι ελληνικές Ε.Δ. να αποτελούνται από «ευέλικτες Μονάδες, μεγάλης πληρότητας», όπως προβλέπεται στον σχεδιασμό του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας για το 2024-2035. Πρέπει, επιπλέον, να αναπτύξουν δόγμα και ικανότητες άγνωστες ή μη προβλέψιμες από τον εκάστοτε εχθρό, που θα τους επιτρέψουν να αμυνθούν αποτελεσματικά σε περίπτωση επίθεσης και, γιατί όχι, να επιτεθούν όποτε χρειαστεί. Το σημαντικότερο όμως είναι να υπάρχει η πολιτική βούληση χρήσης των Ε.Δ. όπου και όποτε χρειαστεί χωρίς δεσμεύσεις έναντι τρίτων. Προϋπόθεση για όλα τα ανωτέρω είναι να εγκαταλείψει η πολιτική ηγεσία το ηττοπαθές δόγμα «δεν διεκδικούμε τίποτα».

[1] Στο εξής: Ε.Δ.

[2]  https://www.mod.mil.gr/enimerosi-tis-diarkoys-epitropis-ethnikis-amynas-exoterikon-ypotheseon-tis-voylis/

[3] https://www.lifo.gr/now/world/oykrania-ti-opla-ehei-parei-apo-ti-dysi-poia-hora-edose-ta-pio-polla

[4] https://cognoscoteam.gr/archives/15358

[5] https://geetha.mil.gr/synekpaideysi-eidikon-dynameon-dynameon-eidikon-epicheiriseon-ellados-ipa-italias/

[6] https://www.kathimerini.gr/politics/foreign-policy/562621960/livyi-pente-oi-nekroi-ellines-apo-to-trochaio-dystychima/

Σημείωση "φ": Υπεύθυνος για το άρθρο είναι αποκλειστικά ο αρθρογράφος. Οι θέσεις του είναι προσωπικές και τίθενται σε δημόσιο διάλογο σε πνεύμα ελευθερίας.