Γράφει ο Ν. Τσαμασφύρης
Bullying ή αλλιώς εκφοβισμός, μια μάστιγα της εποχής που εκδηλώνεται σε πάρα πολλές μορφές, όμως το κυρίαρχο χαρακτηριστικό αυτής της συμπεριφοράς είναι η τάση του ατόμου ή της ομάδας να επιβληθεί έναντι του αντιπάλου, απαιτώντας από την αντιμαχόμενη πλευρά υποταγή στις απαιτήσεις, επιθυμίες και πιστεύω αυτού που ενεργεί κατά το συγκεκριμένο τρόπο.
Όπως ο Αριστοτέλης αναζητούσε τη θεμελίωση των ερμηνειών των φαινομένων, ακόμα και των κοινωνικών ή των φαινομενικά άσχετων με τη φύση, έτσι και εμείς θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε αυτό το πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Παρατηρώντας λοιπόν τη φύση θα διαπιστώσουμε πως όλα τα θηλαστικά, ο άνθρωπος είναι το ανώτερο θηλαστικό, όσο και πολλά άλλα είδη του ζωικού βασιλείου, ακόμα και του φυτικού οριοθετούν την περιοχή τους, το ζωτικό τους χώρο και είναι έτοιμα να παλέψουν για τη διατήρηση αυτού του χώρου ακόμα και με κίνδυνο της ζωής τους. Είναι δηλαδή αξιωματική η ανάγκη του είδους να έχει χώρο ώστε να αναπτυχθεί, να αναπαραχθεί και να ζήσει, εξασφαλίζοντας έτσι τη διαιώνιση του είδους. Συνήθως το ρόλο αυτό τον αναλαμβάνει το αρσενικό της αγέλης καθώς λόγω ορμονολογικού προφίλ και κατ’ επέκτασιν κατασκευής έχει τη μεγαλύτερη μυϊκή δύναμη και αντοχή. Στην καθημερινότητα δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε γίνει μάρτυρες της ενστικτώδους αντίδρασης οικόσιτων ζώων που όταν διασταυρώνονται κατά τη βόλτα τους και υπό την επίβλεψη ακόμα των κηδεμόνων τους αναπτύσσουν επιθετική συμπεριφορά ακόμα και προς το ίδιο τους το είδος, πόσο μάλλον σε διαφορετικό.
Η συμπεριφορά αυτή λοιπόν έρχεται πρακτικά από τη δημιουργία των ειδών και φτάνει μέχρι τις μέρες μας μετασχηματισμένη και πολλές φορές καλυμμένη με το μανδύα της αθωότητας. Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι εξ’ ημών έχουμε βιώσει κάποιου είδους τέτοια συμπεριφορά ή υποσυνείδητα έχουμε κάνει χρήση αυτής της συμπεριφοράς. Αφού λοιπόν ο άνθρωπος είναι το ανώτερο εξελικτικά θηλαστικό και με τη μεγαλύτερη, με διαφορά νοημοσύνη είναι να απορεί κάποιος για την ύπαρξη του φαινομένου και μάλιστα χωρίς να βαίνει μειούμενο.
Όσο και αν φανεί παράξενο αυτή η συμπεριφορά θεμελιώνεται μέσα στο σπίτι, από τους γονείς και μάλιστα μέχρι την ηλικία των έξι χρόνων, καθώς οι παιδοψυχολόγοι τη θεωρούν ως το όριο που το παιδί παίρνει τις βάσεις της συμπεριφοράς, ώστε σταδιακά να ξεδιπλώσει και να εκδηλώσει τη συμπεριφορά του το παιδί. Ένας άνθρωπος δε γίνεται υπεύθυνος, τακτικός, εργατικός αίφνης στα δώδεκα, δεκαπέντε ή όποια άλλη ηλικία. Δεν αποκτά ξαφνικά σεβασμό, τιμιότητα, αξιοπρέπεια, ενσυναίσθηση κάποια στιγμή στη ζωή του. Αυτές οι έννοιες είναι πνευματικές, άρα εξ’ ορισμού δύσκολο να καλλιεργηθούν και η εκμάθησή τους έρχεται μέσα από τη μίμηση καθημερινών παραδειγμάτων που το οικογενειακό περιβάλλον προσφέρει στο παιδί. Δε λέμε κάτι καινούριο, όμως η σημασία της οικογένειας στη διαμόρφωση του παιδιού στα αρχικά στάδια της ζωής του είναι σχεδόν απόλυτη, κατά συνέπεια χρειάζεται μεγάλη υπευθυνότητα από τη μεριά της οικογένειας, ώστε τα ερεθίσματα προς το παιδί να είναι τα χρήσιμα και τα υγιή, προκρίνοντας, καλλιεργώντας και αναπτύσσοντας την κριτική σκέψη του παιδιού, στο βαθμό που είναι εφικτό από τη βιολογική ηλικία του παιδιού. Όπως όλοι γνωρίζουμε τα κτήρια χτίζονται από τα θεμέλια, συνεπώς ισχυρή και υγιής θεμελίωση ενός παιδιού θα φέρει και τα ανάλογα αποτελέσματα. Σαφώς και στη διαδικασία αυτή θα πραγματοποιηθούν λάθη, όμως ο γονιός υποχρεούται εκ της επιλογής του να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για το παιδί του και όχι αυτό που θα φανεί ως πρέπον και αποδεκτό στο κοινωνικό σύνολο. Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, ξεχωριστός και συνταγή της επιτυχίας δεν υπάρχει.
Υπάρχει όμως ένα πλαίσιο διαδικασιών μέσα από τις οποίες το παιδί μαθαίνει τον εαυτό του, το περιβάλλον του και το πώς αλληλεπιδρά με αυτό. Βασική λοιπόν παράμετρος είναι να μάθουμε στο παιδί την ύπαρξη ορίων. Το παιδί έχει δικαιώματα, έχει όμως και υποχρεώσεις. Έχει δικαίωμα στις επιλογές του, όπως άλλωστε και όλοι οι υπόλοιποι. Όντας λοιπόν μοναδικός, ξεχωριστός άνθρωπος θα κάνει και επιλογές δηλωτικές αυτής της διαφορετικότητας, της υγιούς διαφορετικότητας σε αντίθεση με την επίπλαστη και φαινομενική προσπάθεια να τραβήξουν την προσοχή που δεν πήραν ίσως από τους γονείς και να νιώσουν σημαντικά. Γιατί είναι ανάγκη του κάθε ανθρώπου να νιώσει ότι είναι σημαντικός για έναν αριθμό ανθρώπων που απαρτίζουν το άμεσο, το δικό του κοινωνικό σύνολο. Η ευθύνη λοιπόν του γονιού έγκειται και στην προσπάθειά του να βοηθήσει το παιδί να ανακαλύψει τον εαυτό του, πνευματικά, διανοητικά, ψυχικά, σωματικά και να αγαπήσει τον εαυτό του για αυτό που είναι, να μην τον συγκρίνει με άλλους και να προσπαθεί να βελτιώσει συνολικά τον εαυτό του. Όσο απλό και αν ακούγεται άλλο τόσο δύσκολο είναι, όντας μια διαδικασία δυναμική, με απίστευτα πολλές εμπλεκόμενες παραμέτρους. Ειδικά όταν το παιδί πάει στο σχολείο και αρχίσει πλέον να κοινωνικοποιείται ευρύτερα. Εκεί ο εκπαιδευτικός θα λέγαμε ότι αποκτά βαρύνουσα σημασία στη ζωή του παιδιού και είναι αναγκαία η στενή συνεργασία με τους γονείς στην προσπάθεια να επιτευχθεί το καλύτερο, για το παιδί αποτέλεσμα.
Αν κάνουμε μια πρόχειρη στατιστική των φαινομένων εκφοβισμού, σε πρώτη φάση στο σχολικό περιβάλλον θα δούμε ότι οι θύτες συνήθως προέρχονται από προβληματικές οικογένειες όσο και αν αυτός ο χαρακτηρισμός ενοχλεί κάποιους. Χωρισμένες οικογένειες, καταπιεστικές ή αδιάφορες οικογένειες, περιβάλλοντα με τοξική συμπεριφορά, αλκοόλ, καυγάδες, ναρκωτικά συνήθως δημιουργούν προβληματικά παιδιά. Στην ιστορία αυτή τα θύματα είναι τα παιδιά, διότι εισπράττουν τοξικές συμπεριφορές, που δεν ξέρουν και δεν μπορούν να διαχειριστούν, με αποτέλεσμα τη διαταραχή της ψυχικής και πνευματικής υγείας, ισορροπίας και ανάπτυξης του παιδιού. Απότοκο της κατάστασης αυτής είναι το παιδί να βρίσκει διαφυγή σε συνήθειες και συμπεριφορές που εκτονώνουν την ένταση, τη οργή του και να εντάσσεται σε ομάδες με τις οποίες έχει κάποια κοινά για να καλύψει την ανάγκη του να διαλάθει της προσοχής και αποδοχής των ομοίων του. Ναρκωτικά, αλκοόλ, σέξ και σεξουαλικές διαταραχές, βία σε διάφορες μορφές (σχολική, αθλητική) και εν γένει περιθωριοποίηση είναι τα αρχικά στάδια που από κάποιο σημείο και μετά, καθώς η ζωή κάνει κύκλους συνεχίζονται σε οικογενειακή βία, παιδική κακοποίηση, σεξουαλική παρενόχληση, ψυχολογικό πόλεμο στον εργασιακό χώρο και τόσα άλλα. Η απουσία ανάπτυξης της διαφορετικότητας του παιδιού, το οδήγησε να απαρνηθεί τον εαυτό του, να μεταστραφεί σε κάτι ξένο ώστε να αποκτήσει αποδοχή από άλλες ομάδες και εν’ τέλει να συμπεριφερθεί με τον ίδιο επαίσχυντο τρόπο σε όποιον είναι διαφορετικός.
Δυστυχώς όσα γράφονται στην ψυχή του ανθρώπου δεν ξεγράφονται. Κάποιοι μαθαίνουν να ζούν με αυτά και προχωρούν, κάποιους άλλους τους βυθίζουν μέσα σε σκοτεινές διαδρομές που πολλές φορές αδυνατούν να εξέλθουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι δύο ειδικότητες της ιατρικής, σύμφωνα με τους ίδιους τους γιατρούς, που έχουν λαμπρό οικονομικά μέλλον είναι η ψυχιατρική και η πλαστική χειρουργική. Η ειρωνία είναι ότι και οι δύο ειδικότητες ουσιαστικά κρύβουν το πρόβλημα εντός ή εκτός εισαγωγικών. Η ψυχιατρική συνταγογραφεί ψυχοφάρμακα που απλώς καταστέλλουν τον εγκέφαλο και το πρόβλημα, η πλαστική απλώς ασχολείται με την εικόνα, μια εικόνα που απαιτεί συνεχή ανανέωση.
Αν θέλουμε να εκλείψουν φαινόμενα που ο άνθρωπος θα σταματήσει να εκμεταλλεύεται τον άνθρωπο καθ’ οποιονδήποτε τρόπο μελημά μας είναι η ενασχόληση με το παιδί, η μόρφωσή του και η εκπαίδευσή του για έναν καλύτερο άνθρωπο, που θα σέβεται τις επιλογές του άλλου, είτε αυτές αφορούν ιδεολογίες, ομάδες, επιλογές. Τελικός και μόνος κριτής των πάντων είναι ο Θεός και εκεί θα λογοδοτήσουμε όλοι μας.
Σημείωση "φ": Υπεύθυνος για το άρθρο είναι αποκλειστικά ο αρθρογράφος. Οι θέσεις του είναι προσωπικές και τίθενται σε δημόσιο διάλογο σε πνεύμα ελευθερίας.
