ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ

Γράφει ο Ν. Τσαμασφύρης

Συνήθως ως κρίση συνηθίζουμε να αναφερόμαστε σε ένα έντονο καταστροφικό γεγονός. Στην πραγματικότητα όμως όλοι μας βιώνουμε καθημερινά πολλές κρίσεις. Κάποιες είναι σημαντικές και έντονες, άλλες πάλι, οι περισσότερες είναι ήσσονος σημασίας. Ορίζοντας ένα γεγονός ως κρίσιμο και κατ’ επέκτασιν μια κατάσταση ως κρίση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι κάθε πράξη που έχει αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή ενός ανθρώπου ή οποιουδήποτε κοινωνικού συνόλου στο οποίο συμμετέχει. Ένα τέτοιο γεγονός μπορεί να οφείλεται σε μη ανθρωπογενείς παράγοντες (σεισμός, έκρηξη ηφαιστείου κ.λ.π.) ή σε ανθρωπογενείς παράγοντες (οδικό ατύχημα, εμπρησμός κ.λ.π.). Η εκδήλωση του φαινομένου μπορεί να γίνει στιγμιαία ή σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και με ένταση, μπορεί όμως και να συμβαίνει με ήπιο ρυθμό και παρατεταμένα.

Για τους περισσότερους ανθρώπους όταν συμβαίνει μια κρίση οι αντιδράσεις είναι παρόμοιες. Πανικός, μη καθαρή σκέψη, αδυναμία λήψης αποφάσεων και επίλυσης της κρίσης. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να πούμε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις δεν υπάρχει μόνο ένας ενδεδειγμένος τρόπος επίλυσης. Συνήθως είναι καταστάσεις που οι παράμετροί τους μεταβάλλονται συνεχώς, ως εκ τούτου απαιτείται εγρήγορση και ορθή σκέψη για τη λήψη των αποφάσεων. Το υπόβαθρο όμως που είναι πάντα το ίδιο για την αντιμετώπιση μιας κρίσης είναι η προετοιμασία. Μια προετοιμασία που απαιτεί πρόνοια όσον αφορά την εν δυνάμει κατάσταση (εκτίμησή της, αίτια), την ψυχολογική προετοιμασία για την αντιμετώπισή της. Την εκπαίδευση για την πιο αποτελεσματική δράση σε καταστάσεις που έχει ξεφύγει ο έλεγχος και βέβαια τον κατάλληλο εξοπλισμό για να μπορέσουν οι εμπλεκόμενοι να αντιμετωπίσουν τα αναδυόμενα γεγονότα. Στη συνέχεια πρέπει να υπάρχει μηχανισμός αποκατάστασης, ώστε μετά το πέρας της κρίσης η όποια δυσλειτουργία να επιλυθεί και τέλος και εξίσου σημαντικό να υπάρχουν διαδικασίες ανατροφοδότησης, κεφαλαιοποίησης των δεδομένων ώστε την επόμενη φορά που θα ξανασυμβεί το ίδιο ή ανάλογο περιστατικό να είμαστε πιο αποτελεσματικοί, αν είναι δυνατόν ακόμα και να αποφύγουμε τις ίδιες δυσάρεστες καταστάσεις.

Για να αντιληπτό πλήρως τοις πάσι θα δώσουμε ένα παράδειγμα που στη χώρα μας είναι σύνηθες. Οι δασικές πυρκαγιές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της θερινής κατά κύριο λόγο περιόδου. Εδώ και δεκαετίες λοιπόν έχουμε παρατηρήσει μια αυξανόμενη συχνότητα στο φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών. Τα αίτια που προκαλούν τις πυρκαγιές είναι εμπρησμός, εκούσιος ή ακούσιος, βραχυκύκλωμα στο δίκτυο υψηλής και μέσης τάσης της ΔΕΗ, κεραυνός και βέβαια λόγω του ξηρού καλοκαιριού, με τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες ανάφλεξη σε ξερά χόρτα που με τη σειρά τους προκαλούν καταστροφικές πυρκαγιές. Το αποτέλεσμα μιας πυρκαγιάς πραγματικά είναι αμείλικτο. Καταστροφή δασικών εκτάσεων με υποβάθμιση του περιβάλλοντος, καταστροφή οικιών και κτισμάτων με αποτέλεσμα άνθρωποι να χάνουν τις περιουσίες τους, απώλεια ανθρώπινων ζωών που είναι και το σημαντικότερο. Δευτερογενώς καταστροφικές πλημμύρες λόγω αποσάθρωσης του εδάφους, υποβάθμιση του υδροφόρου ορίζοντα, δυσμενή αποτελέσματα στην οικονομία.

Κάθε φορά γινόμαστε μάρτυρες παρόμοιων περιστατικών. Καθυστερημένη προειδοποίηση για την κατάσβεση της πυρκαγιάς, ενδεχόμενη έλλειψη μέσων κατάσβεσης ή πιθανόν όχι ιδιαίτερα λειτουργικών, προσωπικό το οποίο αριθμητικά δεν επαρκεί για τον αριθμό των πυρκαγιών που συμβαίνει στη χώρα με αποτέλεσμα να φτάνει στα όρια της κατάρρευσης και συνήθως χωρίς επαρκή και σύγχρονο εξοπλισμό. Σε όλα αυτά να προστεθεί βεβαίως και το γεγονός ότι οι κατά τόπους αρμόδιοι υπεύθυνοι δεν έχουν φροντίσει για την αποκομιδή ξερών χόρτων και σκουπιδιών που λειτουργούν ως καύσιμη ύλη, σπίτια τα οποία παρανόμως έχουν χτιστεί μέσα σε δασικές περιοχές χωρίς καμία πρόνοια για μια ενδεχόμενη πυρκαγιά και άλλα πολλά.
Όπως είναι εύκολα αντιληπτό, έχει συντεθεί εύκολα και γρήγορα το υπόβαθρο για μια κατάσταση που εύκολα μπορεί να βγεί εκτός ελέγχου με καταστροφικά αποτελέσματα όπως έχει καταδείξει πικρά η εμπειρία μας και η εμπειρία παντού στον κόσμο, καθώς ανεξάρτητα από την προετοιμασία που έχουμε κάνει υπάρχει πάντα ο αστάθμητος παράγοντας. Για να μπορέσουμε λοιπόν να διαχειριστούμε τέτοιες καταστάσεις, όσο και αν ακούγεται περίεργο, πρέπει πρώτα να εκπαιδευτούμε στην ανάλογη νοοτροπία.

Δε νοείται διαχείριση κρίσεως αν πρώτα από όλα δεν είμαστε ψύχραιμοι, που σημαίνει ότι ο καθένας πρέπει να έχει ένα επίπεδο αυτοπειθαρχίας. Εύκολο να το λέμε, δύσκολο να το επιτύχουμε καθώς είναι κάτι που χτίζεται. Εν συνεχεία υπάρχει και η ατομική ευθύνη που έχει να κάνει με το πως κάθε ένας έχει φροντίσει να είναι ενήμερος, υπεύθυνος και συνεργάσιμος. Ένα κράτος, ανεξάρτητα από το ποιος το διοικεί, είναι αδύνατο να καλύψει την ευθύνη κάθε πολίτη. Μια ομάδα που μπορεί να μην έχει τους καλύτερους παίχτες αλλά έχει καλό προπονητή και πειθαρχία είναι πιο εύκολο να επιτύχει σε σχέση με μια άλλη που οι παίχτες της είναι κορυφαίοι αλλά απείθαρχοι. Είναι κάτι που το έχουμε δει να συμβαίνει ιστορικά κατ’ επανάληψιν και σε πολλά επίπεδα. Άρα όταν μιλάμε για διαχείριση κρίσεων μιλάμε για μια ολόκληρη κουλτούρα, μια νοοτροπία που απαιτεί διορατικότητα, υπευθυνότητα, διάθεση συνεργασίας, εθελοντισμό, αλληλεγγύη και σίγουρα διάθεση να βγούμε έξω από τη ζώνη ασφαλείας μας, κάτι που δεν υπάρχει διαχρονικά στην ελληνική κοινωνία. Αντιθέτως, υπάρχει σοβαρή έλλειψη διορατικότητας, ατομικισμός, καταγγελτική διάθεση και βέβαια αποποίηση των ευθυνών μας.
Ακριβώς λοιπόν επειδή εμείς είμαστε αυτοί που συνθέτουμε τον κρατικό μηχανισμό, με τη συμπεριφορά μας αυτή ουσιαστικά υπονομεύουμε το ίδιο μας το κράτος και ακολούθως την ποιότητα ζωής μας. Στο σημείο αυτό βέβαια έρχεται να προστεθεί και ένας κρατικός μηχανισμός που τις περισσότερες φορές διαπιστώνουμε πως είναι αναξιόπιστος και αναποτελεσματικός. Ένα κράτος που μένει στις διακηρύξεις και δεν περνάει στην ουσία. Γιατί έτσι βολεύεται και η εκάστοτε εξουσία την οποία όλοι σχεδόν κατηγορούν, ενδεχομένως και εμείς μέχρι τη στιγμή που κάποιο πρόβλημα θα μας ακουμπήσει οπότε τότε και μόνο τότε ευαισθητοποιούμαστε. Αυτό έχει όνομα και λέγεται υποκρισία.

Είτε λοιπόν η κρίση είναι ατομική, είτε είναι κοινωνική η επίλυσή της έχει μέθοδο και αυτή είναι η προετοιμασία, η πρόνοια και η εκπαίδευση. Ο καθένας σε αυτά που μπορεί και όσο μπορεί. Ευθύνες δεν έχουμε για αυτά που δεν μπορούμε, έχουμε για αυτά που μπορούμε αλλά δεν κάνουμε. Βεβαίως, ασυζητητί, το κράτος, οφείλει να είναι σε μέγιστη ετοιμότητα σε όλο το φάσμα. Μεταξύ άλλων, αυτό προϋποθέτει εθνικό όραμα, ικανότητα διοίκησης, αξιοκρατία, υπευθυνότητα, διάθεση συνεχούς βελτίωσης, οργάνωση, ετοιμότητα και αξιοποίηση πόρων στο έπακρον και επί της ουσίας.

Αυτά τα στοιχεία είναι που κάνουν την πρόταση για ένα εθνικό κράτος απαραίτητη.
Si vis pacem, para bellum…
Αν θέλεις ειρήνη προετοιμάσου για πόλεμο (κυριολεκτικά ή μεταφορικά)…

Σημείωση "φ": Υπεύθυνος για το άρθρο είναι αποκλειστικά ο αρθρογράφος. Οι θέσεις του είναι προσωπικές και τίθενται σε δημόσιο διάλογο σε πνεύμα ελευθερίας.