Συνέχεια με το δεύτερο μέρος της μελέτης "Περί Πολιτισμού"

 

Β. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ

Του Κ. Τάταρη

 

 

Το εθνομελλοντικό κίνημα είναι πρωτοποριακό κίνημα. Τι σημαίνει «πρωτοποριακό»; Ότι αφ’ ενός θα ανακαλύπτει και θα επεξεργάζεται ελληνικές λύσεις για ελληνικά προβλήματα, δεν θα καταφεύγει στην ευκολία των συστημικών κομμάτων εισαγωγής «φαρμάκων» από την Εσπερία, που στην ελληνική περίπτωση μπορεί να δράσουν ως δηλητήρια, και αφ’ ετέρου θα επεξεργαστεί μία ολοκληρωμένη πρωτότυπη ελληνική θεωρία, που θα αποτελεί τον αξιακό κώδικα - πέρα από τους ανούσιους διαχωρισμούς του χθες, αλλά και τα ιδεολογικά «super market» των συστημικών πολιτικών κομμάτων -  όσο και το οδικό χάρτη. Αυτή η πρωτότυπη ελληνική θεωρία θα είναι το απαραίτητο πλαίσιο για μία ουσιαστική πολιτική δράση.

Η «πρωτότυπη ελληνική θεωρία που είναι, παράλληλα, δεκτική εξαγωγής», δεν αφορά μόνον την ιδεολογικοπολιτική πρόταση, αφορά και τον Πολιτισμό. Άλλωστε, με ρίζα την ΠΟΛΙΤΕΙΑ, Πολιτική και Πολιτισμός αλληλοσυμπληρώνονται.

Κάθε πολιτική πρόταση έχει την πολιτισμική της διάσταση και - το αντίστροφο - στην πολιτισμική έκφραση κεντρικό σημείο είναι η «μεταφυσική» ή «σημασία του Ιερού».

Το ζητούμενο είναι ο Πολιτισμός, όχι η «κουλτούρα» - η σύγχυση των εννοιών αποκαλύπτει την ευρύτερη πνευματική μας ένδεια - άλλωστε ο όρος «κουλτούρα» δεν υπάρχει στη γλώσσα μας.

Ο Πολιτισμός προϋποθέτει «ΠΟΛΙΤΕΙΑ», δηλαδή λαό με ταυτότητα, που είναι διατεθειμένος να την υπερασπιστεί ανά πάσα στιγμή, λαό εδραιωμένο στο έδαφος, το οποίο ιεροποιείται ως «γη των πατέρων» (πατρίδα) και ριζωμένος σ’ αυτό δημιουργεί τους θεσμούς του. Ο πολιτισμός προϋποθέτει εδαφική αναφορά, είναι γηγενής, «ταυτοτικός» - στη συνέχεια αυτή ακριβώς η με εδαφικό προσδιορισμό ταυτότητα ξεδιπλώνεται σε αίσθηση του Ιερού, αντίληψη του αθλητικού ιδεώδους, αρχιτεκτονική, μουσική, θέατρο κ.ά., δηλαδή σε μία ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ (όχι βεβαίως στατική και στερεοτυπική, πλην όμως ολοκληρωμένη) ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ (ο Πολιτισμός είναι ένα συγκροτημένο κοσμοείδωλο), το «ευ ζην» και το «ευ θνήσκειν».

Όταν η πρόταση είναι ολοκληρωμένη, νοηματοδοτείται από ένα «Κέντρο», είναι πλήρως σχηματισμένη, τότε ο πολιτισμός λειτουργεί ως «μαγνήτης» για άλλους λαούς - κατακτητικούς διότι θέλουν να καταστρέψουν ό,τι δεν μπορούν να δημιουργήσουν («οι λαοί της στέπας») ή να διαχειριστούν ως νέοι κυρίαρχοι ή λαούς που ειρηνικά υιοθετούν τα πολιτισμικά πρότυπα και αναπτύσσουν μία παιδαγωγική σχέση με τον Πολιτισμό.

Αυτό φαίνεται τόσο με τα έθνη που παράγουν πολιτισμό όσο και με τις Αυτοκρατορίες που διαμορφώνονται με «Κέντρο» το ηγεμονικό έθνος: Ελληνιστική, Ρωμαϊκή, Ελληνορωμαϊκή (η Αυτοκρατορία της «Νέας Ρώμης»), Ρωσική, Κινεζική κ.λ.π.

Σε αντίθεση με τον Πολιτισμό που προϋποθέτει «ταυτοτικό», εδραιωμένο στο έδαφος λαό, η κουλτούρα αφορά τους νομαδικούς λαούς. Ένας νομαδικός λαός δεν δημιουργεί ποτέ Πολιτισμό, παρά μόνο κουλτούρα. Ο νομαδικός λαός και όταν ακόμα εγκατασταθεί μόνιμα στην «περιφέρεια» ενός εθνικού ή αυτοκρατορικού Πολιτισμού ή και σε σημεία της ενδοχώρας, όταν διατηρεί τη νομαδική «ταυτότητα» θα παραμείνει ά-πολις, α-πολίτιστος, η σχέση του με τον Πολιτισμό γύρω από τον οποίο ή εντός του οποίου κινείται δεν θα είναι παιδαγωγική, δεν θα νοηματοδοτείται απ’ αυτόν, δηλαδή δεν θα έχει «υπαρκτική σημασία», η σχέση μαζί του στην καλύτερη περίπτωση θα είναι αμφίσημη ή αδιάφορη, στη χειρότερη (και πιο πιθανή) συγκρουσιακή. Νομαδισμός και Πολιτισμός είναι έννοιες ασύμβατες.

Βέβαια, κάθε σοβαρός, δηλαδή αληθινός Πολιτισμός, έχει και μία «νομαδική» διάσταση, πλήρως ενταγμένη στο ευρύτερο πλαίσιο, που λειτουργεί ανανεωτικά ως «ανάμνηση» της διαμόρφωσής του. Διότι ο Πολιτισμός είναι το αποτέλεσμα μίας συνθετικής, διαλεκτικής διαδικασίας, όπου συγγενείς φυλές ή φύλα ενώνονται ως κατακτητές (νομάδες) και ως κατακτημένοι (αγρότες) σε ένα ενιαίο οργανικό σύνολο, που αποκτά πλέον εδαφική, «μόνιμη» αναφορά (π.χ. οι «νομάδες» Αχαιοί ενώνονται με τους «αγρότες» Πελασγούς. Η ανανεωτική διαδικασία συνεχίζεται με νέους - πάντα φυλετικά συγγενείς – «νομάδες» (Δωριείς) και τέλος διαμορφώνεται σε ενιαίο οργανικό σύνολο ο Ελληνικός Πολιτισμός).

Αυτή η «ανάμνηση» διατηρείται στην ευρύτερη διαλεκτική ενός σοβαρού Πολιτισμού. Πολιτισμός σημαίνει διαλεκτική, είναι το αποτέλεσμα μίας ευρύτερης ποιοτικής σύνθεσης. Έτσι, για παράδειγμα, στο Ελληνικό πάνθεον, ο Απόλλων ως «θεός του Ουρανού», νομαδικός θεός, νομαδική διάσταση, συνυπάρχει με τη Δήμητρα, που εκπροσωπεί ακριβώς την εδραιωμένη στη γη κοινότητα. Απόλλων και Δήμητρα είναι ομοτράπεζοι, όχι ανταγωνιστές, λειτουργούν συνθετικά στο ίδιο οργανικό σύνολο, όχι διαλυτικά.

Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και την ανώτερη διαλεκτική Απόλλωνα-Διονύσου ως «γενεσιουργό» του Ελληνικού Τρόπου, της ελληνικής νοηματοδότησης του Κόσμου.

Άλλο η «νομαδική διάσταση» ενός Πολιτισμού, άλλο νομαδική «ταυτότητα». Η «κουλτούρα» δεν είναι «ιστορία», είναι απλά μία μορφή «κοινωνίας», εξαντλείται στα ήθη, στα έθιμα και στις παραδόσεις, δεν διακρίνεται από ένα σχηματοποιημένο κοσμοείδωλο που να «ξεδιπλώνεται» σε διάφορες μορφές έκφρασης, στερείται μιας πλήρους νοηματοδότησης του βίου.

«Ο νομάς-βάρβαρος δεν εκφράζεται μέσω της ιστορίας - η οποία τον αφήνει αδιάφορο -, αλλά μέσω της κοινωνίας, δηλαδή των εθίμων της καθημερινότητάς του» [1] και «Ο πολιτισμός συνδέεται με μαζικά εγκατεστημένο εδραίο πληθυσμό, δηλαδή αρχικώς με την αγροτική - και όχι νομαδική – κοινωνία… Η συνεχής μετακίνηση επί των ίππων ή επί των καμήλων δεν δημιουργεί ιστορία, συνεπώς δεν δημιουργεί πολιτισμό» [2].

Σήμερα, από το πλανητικό κοσμοσύστημα διαμορφώνεται, όχι τυχαία, μία καινούργιο νομαδική «κουλτούρα», όχι όμως με φυλετικά (όπως οι κουλτούρες των νομαδικών λαών από τους Βίκινγκς μέχρι τους Αμερινδιάνους) αλλά με παγκοσμιοποιητικά χαρακτηριστικά, για να δράσει ως θανατηφόρος ιός για όλους τους Παραδοσιακούς Πολιτισμούς.

Σημείο εκκίνησης του «νέου νομαδισμού» είναι οι Η.Π.Α., το κατ’ εξοχήν νομαδικό υπόδειγμα. Μπορεί μετά την εξόντωση των γηγενών νομάδων (των οποίων η κουλτούρα - όχι ο πολιτισμός - ήταν ενδιαφέρουσα, διότι όπως επισημαίνει ο Ιούλιος Έβολα είχε ένα «ηλιακό και αετίσιο στοιχείο»), οι φορείς μίας άλλης - λιγότερο ενδιαφέρουσας - νομαδικής κουλτούρας, οι λευκοί προτεστάντες άποικοι, να έγιναν «αγρότες» και μόνιμα «εγκατεστημένοι», οι πρώην αποικίες να έγιναν «Πολιτείες», αλλά η νομαδική κουλτούρα (του αποίκου, του κυνηγού, του χρυσοθήρα, του γελαδάρη) παρέμεινε κυρίαρχη.

Ο Αμερικανός έχει στο DNA του την κουλτούρα της συνεχούς κινητικότητας, χωρίς ξεκάθαρη ταυτότητα και ενιαίο έθνος, άθροισμα επί μέρους «ομάδων» και «ταυτοτήτων», εξακολουθεί να κινείται καβάλα στο «σημερινό άλογό του» ανάλογα με το που βρίσκει «τροφή».

Η κουλτούρα του Αμερικανού αποίκου, στην οποία προστέθηκαν αργότερα οι «κουλτούρες» των Αφρικανών δούλων και των πάσης φύσεως μεταναστών - κι αν ακόμα είχε κάποια αξιοπρόσεκτα στοιχεία (το απρόβλεπτο, η πρόκληση της «αχανούς ενδοχώρας», ο κίνδυνος και ένα μόνιμα ετοιμοπόλεμο ένστικτο – αυτή η κουλτούρα εκφράστηκε αριστοτεχνικά από τους μεγάλους Αμερικανούς συγγραφείς Τζακ Λόντον, Τζακ Κέρουακ και Έρνεστ Χέμινγουαιη), σήμερα μεταλλάχθηκε στον νομαδισμό του «χρυσοθήρα» και μόνον, της μεγάλης εταιρείας, της πολυεθνικής που μετακινείται παντού, στον βάρβαρο καπιταλισμό – ο αμερικανισμός είναι η βαρβαρική απόφυση του αγγλοσαξωνικού πολιτισμού.

Αυτός ο σύγχρονος νομαδισμός χρησιμοποιεί ως «δούρειο ίππο» τις «μεταναστευτικές ροές» για να αλώσει τα υπαρκτά έθνη και να τα μετασχηματίσει σε «πολυπολιτισμικές κοινωνίες». Δεν είναι τυχαίο ότι οι «μεγαλοεπενδυτές» τύπου Σόρος επενδύουν σ’ αυτή την προοπτική με τις «ανοιχτές κοινωνίες» τους.

Η μετατροπή ενός λαού σε πληθυσμό, μίας χώρας σε χώρο, ενός πολιτισμού σε άθροισμα από επί μέρους, νομαδικής προέλευσης, «κουλτούρες» που σε «υψηλό επίπεδο» εκπροσωπούνται με «lobby» και σε «χαμηλό» με «ghetto» είναι ζωτικής σημασίας για τον καπιταλισμό. «Ένας πολιτισμός συνδέεται με διαχρονικότητα, έχει ιστορικό βάθος, αλλά και γεωγραφική στ αθερότητα. Η κουλτούρα συνδέεται με τον νομαδισμό ή με την σύγχρονη μορφή του, την λαθρομετανάστευση και τον τυχοδιωκτισμό. Η λαθρομετανάστευση είναι μία προσωρινή κατάσταση μέχρι τη νομιμοποίηση του φαινομένου, το οποίο στην αρχική του φάση - και ασχέτως της εθνικής προελεύσεως των μεταναστών - εμφανίζεται με κρούσματα καταστρατηγήσεως των νόμων από ανάγκη επιβιώσεως, τις καλούμενες εθνικές μαφίες» [3].

Η διάρρηξη της εθνικής και κοινωνικής συνοχής (σε Χώρες με ταυτότητα εθνική και κοινωνική συνοχή είναι αλληλοεξαρτώμενες) σε συνδυασμό με την υπογεννητικότητα, τη φυγή μισού και πλέον εκατομμυρίου Ελλήνων στο εξωτερικό, είναι ο πλέον άμεσος κίνδυνος, ο εφιάλτης που αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα θα μετατρέψει τη Χώρα σε δυστοπική κοινωνική έρημο, που θα ποδηγετείται από «lobbies» και θα είναι κατακερματισμένη σε «ghetto». Ο νέος νομαδισμός ισοπεδώνει τα πάντα. Πρέπει να αντιμετωπιστεί από ένα κίνημα για το οποίο πολιτική και πολιτισμός αλληλοπεριχωρούνται και ταυτόχρονα να προσφέρει αίσθηση Μέλλοντος. Ας μην ξεχνάμε ότι η «Αριστερά» πήρε την ιδεολογική ηγεμονία και στην συνέχεια έγινε κυβέρνηση και επικράτησε και στο συναίσθημα πολλών πολιτών χάρη σε δικούς της διανοούμενους, μουσικούς και ποιητές. 

 

[1], [2], [3]: Δημήτρης Κιτσίκης: «Συγκριτική Ιστορία Ελλάδος-Κίνας, Εκδόσεις «ΗΡΟΔΟΤΟΣ», Αθήνα, 2007

 

Σημείωση "φ": Υπεύθυνος για το άρθρο είναι αποκλειστικά ο αρθρογράφος. Οι θέσεις του είναι προσωπικές και τίθενται σε δημόσιο διάλογο σε πνεύμα ελευθερίας.