Πολιτική επιστράτευση και οικονομία πολέμου: τότε και τώρα...
Του Χρήστου Μπίσδα
11-11-2024
Πριν από λίγες ημέρες οι Έλληνες γιορτάσαμε την εθνική γιορτή της 28ης Οκτωβρίου 1940. Το Έπος του ’40 δεν ήταν τυχαίο γεγονός αλλά αποτέλεσμα της προπαρασκευής της χώρας και του λαού για πόλεμο που είχε οργανώσει ο τότε πρωθυπουργός - για άλλους Εθνικός Κυβερνήτης και για άλλους δικτάτορας - Ι. Μεταξάς. Η προετοιμασία για τον επερχόμενο πόλεμο περιελάμβανε τόσο την στρατιωτική όσο και την πολιτική επιστράτευση. Την προετοιμασία αυτή περιγράφει λεπτομερώς η Μαρίνα Πετράκη στο βιβλίο της «1940 - Ο άγνωστος πόλεμος»[1] και συγκεκριμένα στο δεύτερο κεφάλαιο με τίτλο «Η πολεμική προπαρασκευή και τα μέτρα στα μετόπισθεν». Αξίζει να σημειωθεί ότι η Μαρίνα Πετράκη χαρακτηρίζει το καθεστώς της 4ης Αυγούστου ως «αντιλαϊκό»[2] και τον Ι. Μεταξά ως «ιδρυτή μίας δικτατορίας με φασιστικά χαρακτηριστικά και αντιλαϊκούς μηχανισμούς»[3].
Αφήνοντας στην άκρη την στρατιωτική επιστράτευση, θα αναφέρουμε ακροθιγώς κάποια στοιχεία σχετικά με την προπαρασκευή της πολιτικής επιστράτευσης για την ασφάλεια των μετόπισθεν και ειδικότερα την «γεωργική επιστράτευση», την οποία κήρυξε ο Ι. Μεταξάς στις 9-9-1939.
Στο πλαίσιο της γεωργικής επιστράτευσης, με σκοπό την εξασφάλιση της διατροφικής επάρκειας για τον στρατό αλλά και τους αμάχους, ελήφθησαν ενδεικτικά τα εξής μέτρα, που καταγράφονται στο προαναφερθέν βιβλίο:
α) «Άρχισε αμέσως η απογραφή “της γεωργίας, δενδροκομίας και κτηνοτροφίας” της χώρας και η λεπτομερής καταχώρισή τους, ενώ δρομολογήθηκε η αύξηση της παραγωγής»[4].
β) «[…] άρχισε μία σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τον πληθυσμό των πόλεων, ιδιαίτερα για τις γυναίκες, αλλά και για όλους όσοι δεν υπάγονταν σε στράτευση, όπως ηλικιωμένοι και έφηβοι, από ειδικευμένους γεωπόνους ώστε να μάθουν να καλλιεργούν βασικά είδη διατροφής στους κήπους, στις αυλές, στα πάρκα»[5].
γ) «[…] άρχισε ένα πρόγραμμα διαλέξεων από τους πλέον αρμοδίους φορείς προς ενημέρωση του κοινού για σχετικά θέματα, όπως από τον διευθυντή Δημοσίων Κήπων και Δενδροστοιχιών Η. Παπαθεοδώρου, που μίλησε για την καλλιέργεια της πατάτας, και από την Ευγενία Ζωγράφου, η οποία “ήρχισε σειράν μαθημάτων περί οικοτεχνίας (ορνιθοτροφία, κονικλοτροφία, μελισσοτροφία κ.λπ.)”»[6].
Τα ανωτέρω μέτρα αποτελούν παραδείγματα καλών πρακτικών του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου δεν αναφέρονται όμως στο παρόν άρθρο για να το εξυμνήσουν αλλά ως βάση σύγκρισης με το παρόν. Συγκεκριμένα, 85 περίπου χρόνια μετά τον Β΄ Π.Π. η Ελλάδα, όπως και τα λοιπά κράτη της Ευρώπης, βρίσκονται ενώπιον ποικίλων κινδύνων και πιθανώς να βρίσκονται ενώπιον ενός επικείμενου μεγάλου πολέμου. Τα ανωτέρω δεν αποτελούν κινδυνολογία αλλά προκύπτουν από δημοσιεύματα Μ.Μ.Ε., που διακινούνται εδώ και αρκετούς μήνες, σχετικά με τη μετατροπή της οικονομίας διαφόρων κρατών σε «οικονομία πολέμου»[7]. Πριν από λίγες ημέρες τα δημοσιεύματα επιβεβαιώθηκαν από μία έκθεση που υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρόκειται για την έκθεση για την πολιτική και στρατιωτική ετοιμότητα της Ευρώπης με τίτλο «Safer Together, Strengthening Europe's Civilian and Military Preparedness and Readiness»[8], που συντάχθηκε από τον Σάουλι Νιινίστο, πρώην Πρόεδρο της Φινλανδίας και νυν Ειδικό Σύμβουλο του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η συγκεκριμένη έκθεση αναλύει ένα μεγάλο εύρος συγχρόνων απειλών κατά της Ε.Ε. (πόλεμος, φυσικές καταστροφές, τρομοκρατία, κυβερνοεπιθέσεις, κρίσεις, κλιματική αλλαγή, πανδημίες κ.λπ.). Στο Προοίμιο της έκθεσης γίνεται η εξής αναφορά στους σύγχρονους εχθρούς της Ε.Ε.: «Μας στοχοποιούν αναζητώντας αδυναμίες στην προστασία μας, εκμεταλλεύονται τις πολιτικές μας διαιρέσεις, τυχόν έλλειψη κοινωνικής συνοχής και επιζήμιες οικονομικές εξαρτήσεις, προσπαθώντας να χρησιμοποιήσουν ως όπλο ο,τιδήποτε μπορούν εναντίον μας»[9]. Περαιτέρω, στο 4ο κεφάλαιο της έκθεσης με τίτλο «Ενδυναμώνοντας του πολίτες ως την ραχοκοκαλιά της ανθεκτικότητας και της ετοιμότητας» προτείνεται η ευαισθητοποίηση των πολιτών της Ε.Ε. έναντι κινδύνων και απειλών και η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητάς τους, η εκπαίδευσή τους ενάντια στην παραπληροφόρηση καθώς και η προετοιμασία των νοικοκυριών για την αντιμετώπιση απειλών. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας των νοικοκυριών αναγράφεται, επί λέξει, ότι «Η Ε.Ε. θα πρέπει να καταβάλει προσπάθειες για να αυξήσει περαιτέρω την ετοιμότητα των νοικοκυριών ώστε να διασφαλίσει ότι κάθε πολίτης της Ε.Ε. είναι εξοπλισμένος για να συντηρεί τον εαυτό του για τουλάχιστον 72 ώρες σε περίπτωση που η κανονική παροχή βασικών υπηρεσιών διαταραχθεί κατά τη διάρκεια μίας κρίσης»[10].
Τα εγχώρια Μ.Μ.Ε. από όλο το περιεχόμενο της έκθεσης εστίασαν στην προετοιμασία των νοικοκυριών, διότι τίτλοι του τύπου «συγκεντρώστε εφόδια για 72 ώρες» τραβούν την προσοχή των πολιτών. Το σημαντικότερο όμως, σε περίπτωση που προκύψει πόλεμος, κρίση ή άλλος κίνδυνος, δεν είναι η ατομική προετοιμασία κάθε πολίτη αλλά η κοινωνική συνοχή και η ανθεκτικότητα της κοινωνίας στο σύνολό της. Συγκρίνοντας την κοινωνία της Ελλάδας της 4ης Αυγούστου και της σύγχρονης Ελλάδας, διαπιστώνει κανείς ότι στην εποχή μας και οι τρείς παράγοντες που σύμφωνα με την έκθεση καθιστούν την Ε.Ε. τρωτή σε κινδύνους, δηλαδή οι «πολιτικές διαιρέσεις», η «έλλειψη κοινωνικής συνοχής» και οι «επιζήμιες οικονομικές εξαρτήσεις» είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ελληνικού κράτους. Μάλιστα στον δημόσιο διάλογο δεν γίνεται οποιαδήποτε αναφορά σε εθνική ομοψυχία και αλληλεγγύη αλλά μόνο σε «κοινωνική συνοχή», καθόσον σε έναν πολυεθνικό οργανισμό, όπως έχει γίνει η Ελλάδα αλλά και όλη η Ε.Ε., ο,τιδήποτε παραπέμπει σε έθνος είναι κατακριτέο.
Οι παράγοντες που οδηγούν στην έλλειψη εθνικής ομοψυχίας - ή έστω κοινωνικής συνοχής - είναι πολλοί: ο άκρατος ατομισμός και η έλλειψη κοινού οράματος του λαού, η μείωση των Ελλήνων λόγω υπογεννητικότητας και φυγής στο εξωτερικό, η αύξηση των αλλοδαπών που διαμένουν νόμιμα ή παράνομα στη χώρα μας, η ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων, η γκετοποίηση περιοχών με τη δημιουργία κοινωνιών μέσα στην κοινωνία, η συνύπαρξη πολλαπλών αλληλοσυγκρουόμενων ταυτοτήτων στον πληθυσμό που κατοικεί στην Ελλάδα κ.ο.κ.
Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα, σε περίοδο ειρήνης, αντιμετωπίζει συχνά απειλές και ακραία καιρικά φαινόμενα (πλημμύρες, πυρκαγιές, ανομβρία, πανώλη των αιγοπροβάτων). Κάθε φορά το κράτος αποδεικνύεται ότι είναι απροετοίμαστο και η εκάστοτε κυβέρνηση τρέχει «να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα». Μάλιστα, σπεύδει να χαρακτηρίσει την προσπάθεια αποκατάστασης των ζημιών ως «εθνική ανάγκη» και «κυβερνητικό στοίχημα». Είναι οξύμωρο το ότι οι εκάστοτε κυβερνώντες καταφεύγουν σε ρητορική περί εθνικής αλληλεγγύης και κοινωνικής συνοχής κάθε φορά που «σφίγγουν τα γάλατα», όπως λέει ο λαός, την στιγμή που οι ίδιοι ευθύνονται για την έλλειψη εθνικής και κοινωνικής συνοχής, λόγω της διεθνιστικής ιδεολογίας τους και των πολιτικών που εφαρμόζουν.
Επανερχόμενοι στην σύγκριση της προετοιμασίας που έκανε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου και της προετοιμασίας που κάνουν οι σύγχρονες δημοκρατικές κυβερνήσεις (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ κ.λπ.), διαπιστώνουμε ότι σε περίπτωση πολέμου ή μεγάλης κρίσης, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επακολουθήσει επισιτιστική κρίση. Τέτοιου είδους κρίση απέφυγε ο Ι. Μεταξάς με τα μέτρα που έλαβε εγκαίρως πριν από την έναρξη του Β΄Π.Π. Αντιθέτως, οι κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης έχουν επιτύχει την αποβιομηχάνιση της χώρας, την ερήμωση της υπαίθρου, την απαξίωση του αγροτικού κλήρου, την εγκατάλειψη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας και την μετατροπή της οικονομίας μας σε οικονομία η οποία στηρίζεται στον τουρισμό και τη ναυτιλία, που προβάλλονται ως η «βαριά βιομηχανία» μας, και στην παροχή υπηρεσιών. Όμως, σε περίοδο πολέμου ή κρίσης ο τουρισμός καταρρέει και η ναυτιλία είναι πιθανό να υποστεί περιορισμούς. Μπορεί ο Έλληνας να είναι βέβαιος ότι δεν θα του λείψουν τα βασικά προϊόντα για την επιβίωσή του, όταν το σύγχρονο ελληνικό κράτος δεν είναι ικανό να εξασφαλίσει πλήρως ούτε την ετήσια συγκομιδή της ελιάς, λόγω έλλειψης εργατικών χεριών; Μπορεί να επιτύχει το σύγχρονο ελληνικό κράτος αυτάρκεια και συγκέντρωση των απαραίτητων στρατηγικών αποθεμάτων (τρόφιμα, καύσιμα, νερό, ενέργεια, φάρμακα κ.λπ.) για την αντιμετώπιση κρίσεων; Αν το κράτος αποτυγχάνει να καλύψει αναμενόμενες ανάγκες και να εκτελέσει τακτικά επαναλαμβανόμενες διαδικασίες, πώς θα κατορθώσει να αντεπεξέλθει σε έκτακτες ανάγκες που τυχόν προκαλέσει ένας πόλεμος ή μία φυσική καταστροφή μεγάλης κλίμακας;
Πέραν τούτου, ακόμα κι αν δεν προκύψει εκτάκτως κάποιο επικίνδυνο γεγονός, η διαρκής ανομβρία και η αύξηση των μέσων θερμοκρασιών κάθε εποχής του χρόνου είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε λειψυδρία και ερημοποίηση περιοχών της χώρας μας. Είναι ικανό το κράτος να αντιμετωπίσει μία τέτοια εξέλιξη και να προστατεύσει τους πολίτες του μακροπρόθεσμα, όταν εκ του αποτελέσματος προκύπτει ότι δεν έχει την ικανότητα να αντιμετωπίζει ακόμα και ήπια καιρικά φαινόμενα (π.χ. με την παραμικρή βροχή πλημμυρίζουν δρόμοι στην Αθήνα);
Η γνώμη του γράφοντος είναι ότι το σύγχρονο ελληνικό κράτος ποτέ δεν θα κατορθώσει να προστατεύσει αποτελεσματικά τον Έλληνα από τους κινδύνους και τις απειλές που αναφέρονται στην έκθεση του Σάουλι Νιινίστο, διότι αντιμετωπίζει ένα δομικό πρόβλημα, την διεθνιστική ιδεολογία των κυβερνώντων. Το ελληνικό κράτος, όπως λειτουργεί σήμερα, δεν μπορεί ούτε να οργανώσει αποτελεσματική πολιτική επιστράτευση ούτε να μετατρέψει την οικονομία του σε οικονομία πολέμου. Όσα χρήματα κι αν επενδύσει στην πολιτική προστασία, όσες αποζημιώσεις κι αν δώσει σε σεισμοπαθείς, πλημμυροπαθείς και πυρόπληκτους, το σύγχρονο ελληνικό κράτος ποτέ δεν θα καταφέρει να δημιουργήσει μία ανθεκτική κοινωνία που θα μπορεί να αντιμετωπίζει κινδύνους και απειλές διότι προϋπόθεση αυτής είναι η κοινωνική συνοχή, που είναι επίπλαστη στις πολυεθνικές κοινωνίες. Μοναδική λύση είναι η Ελλάδα να ξαναγίνει εθνικό κράτος, αυτό όμως προϋποθέτει την εγκατάλειψη των διεθνιστικών ιδεολογιών, που την μετέτρεψαν σε πολυεθνικό κράτος.
Πηγές:
Βαζούρας Κωνσταντίνος, «Κομισιόν προς πολίτες: “Ετοιμάστε τρόφιμα και φάρμακα για 72 ώρες”», Αυτοδιοίκηση, 1-11-2024.
https://www.aftodioikisi.gr/diethni/komision-pros-polites-etoimaste-trofima-kai-farmaka-gia-72-ores/
Μαριάς Νότης, «Η νέα Κομισιόν και η “οικονομία πολέμου”», Militaire News, 4-10-2024.
https://www.militaire.gr/i-nea-komision-kai-i-oikonomia-polemoy-notis-marias/
Niinistö Sauli, Safer Together: Strengthening Europe’s Civilian and Military Preparedness and Readiness, European Commission, 2024.
Πετράκη Μαρίνα, 1940 - Ο άγνωστος πόλεμος: η ελληνική πολεμική προσπάθεια στα μετόπισθεν, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2014.
[1] Πετράκη Μαρίνα, 1940 - Ο άγνωστος πόλεμος: η ελληνική πολεμική προσπάθεια στα μετόπισθεν, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2014.
[2] Πετράκη Μαρίνα, ό.π., σελ. 54.
[3] Πετράκη Μαρίνα, ό.π., σελ. 104.
[4] Πετράκη Μαρίνα, ό.π., σελ. 75.
[5] Πετράκη Μαρίνα, ό.π., σελ. 75.
[6] Πετράκη Μαρίνα, ό.π., σελ. 76.
[7] Μαριάς Νότης, «Η νέα Κομισιόν και η “οικονομία πολέμου”», Militaire News, 4-10-2024.
[8] Niinistö Sauli, Safer Together: Strengthening Europe’s Civilian and Military Preparedness and Readiness, European Commission, 2024.
[9] Niinistö Sauli, ό.π., σελ. 5.
[10] Niinistö Sauli, ό.π., σελ. 76.
Σημείωση "φ": Υπεύθυνος για το άρθρο είναι αποκλειστικά ο αρθρογράφος. Οι θέσεις του είναι προσωπικές και τίθενται σε δημόσιο διάλογο σε πνεύμα ελευθερίας.
