Εθνικιστές: Αυτοί οι "καταραμένοι"!
(Ψηφίδες Πολιτικής Φιλοσοφίας τού Εθνικισμού).
 
Του Γ. Σαγιά

Εθνικισμός είναι η αγάπη του ανθρώπου για το έθνος του και ο αγώνας υπέρ αυτού. Ο εθνικισμός είναι φυσικός και ιερός ως προς τον σεβασμό αυτής καθ' αυτής της φυσικής ύπαρξης. Είναι φιλοπατρία στον υπερθετικό βαθμό και προσήλωση στα εθνικά ιδεώδη, τα οποία θεωρεί ως προτεραιότητα. Υποδηλώνει τη στάση και συμπεριφορά ατόμου με επαρκή εθνική συνείδηση και με ανεπτυγμένη την αλληλεγγύη στα πρόσωπα της εθνικής κοινότητας και στην προσπάθεια για προκοπή τού έθνους του.
Η εθνική συνείδηση δεν είναι μία αφηρημένη έννοια αλλά βασίζεται στο όμαιμον, στο ομότροπον, στο ομόγλωσσον, στο ομόδοξον, στο ομότοπον, στο ομοΐστορον, στην κοινή παιδεία, στην συνείδηση κοινότητας, στην κοινή προοπτική. Μικροεξαιρέσεις στα ανωτέρω (π.χ. στο ομόγλωσσον) είναι ευκόλως εξηγητέες και μη ικανές να διαβάλλουν την έννοια τής εθνικής συνείδησης, η οποία προέρχεται από την αδιάσπαστη συνέχεια στο ιστορικό γίγνεσθαι ενός έθνους.
Ο εθνικισμός λογίζεται από τους εθνικιστές ως το ανώτερο σημείο της κλίμακας τού πατριωτισμού και, ως προκύπτει εκ του ανωτέρω, η έννοιά του είναι καλόσημη όσο και η έννοια τής πατρίδας. Κατ' αναλογίαν, ερμηνεύεται σαν κακόσημη από όσους αφύσικα δεν αποδέχονται την έννοια των πατρίδων. Επιχειρείται επίσης υπό τινών να ερμηνευθεί κακόσημα, διότι γίνεται απόπειρα ταυτίσεως της αποικιοκρατίας ή και του σωβινισμού με τον εθνικισμό. Δεν είναι εύκολη η εύρεση των ορίων μεταξύ τού εθνικισμού και των ανωτέρω, κυρίως λόγω ιστορικών γεγονότων και στρεβλώσεων, όμως είναι διαφορετικά. Γενικά πάντως, οι εθνικιστές σαφώς δεν επιθυμούν ξένες ή ξενοκίνητες ηγεσίες εντός των χωρών τους και δεν επιθυμούν προσπάθειες εποικισμού υπό αλλοεθνών ή αντικατάστασης πληθυσμού ή επιβολής αλλοτρίων ή υπονόμευση της εθνικής τους κυριαρχίας. Συγχρόνως, θέλουν να ενώσουν τα όποια χωρισμένα μέρη εδαφών ή αλύτρωτα αδέρφια τους τα οποία βρίσκονται υπό ξένο ζυγό. Το μεγαλείο τού εθνικισμού έγκειται (και) στην δικαιολογημένα συγκρουσιακή κατάσταση που μπορεί να βρεθεί το έθνος για να υποστηρίξει τα δίκαιά του. Και είναι όντως μεγαλείο, γιατί υπερβαίνει το εγώ και ανάγεται στο εμείς, υπερβαίνει την ατομοκεντρική συμφεροντολατρεία και υστεροβουλία προτάσσοντας το κοινό καλό, υπερνικά τον ανθρώπινο φόβο εκπαιδεύοντας τον άνθρωπο ήρωα. Διότι ο εθνικισμός εδράζεται και σε κοσμοθεωρία και σε ιδεολογία και σε μετουσιωμένες αυτών πολιτικές θέσεις, θεμελιώδης αρχή των οποίων είναι η άποψη ότι πάνω από κάθε ατομικό ή ομαδικό συμφέρον βρίσκεται ανυπερθέτως το εθνικό καλό. Βάσει αυτού, επιλέγεται η στρατηγική, η μεθοδολογία και η τακτική για το ποια μορφή εθνικισμού είναι η καταλληλότερη κάθε στιγμή για πραγμάτωση των σκοπών και των στόχων τού έθνους. Πάντως, ο ταυτόχρονος συνδυασμός όλων των μορφών του (πολιτικός,  οικονομικός, κοινωνικός, πνευματικός, πολιτιστικός, θρησκευτικός εθνικισμός) κρίνεται ως ιδανική επιλογή, παρά το εξαιρετικά δύσκολο τού εγχειρήματος. (Σημειώνεται, για να μην υπάρχουν παρανοήσεις, ότι αναφέρονται μορφές εθνικισμού για να γίνει ευκολότερα κατανοητό το εύρος του).
Αντώνυμη λέξη τού εθνικισμού είναι ο διεθνισμός (καθώς και συναφείς αυτού λέξεις), ο οποίος υποστηρίζει τη σύσφιξη σχέσεων μεταξύ λαών με κατάργηση των εθνικών συμφερόντων, ακόμη και των συνόρων. Αυτή η προσπάθεια υποκατάστασης της έννοιας τού έθνους από εθνοαποδομητικές απόψεις, σύμφωνα με τις οποίες δεν πρέπει να υπάρχουν όρια που να χωρίζουν τους λαούς, είναι το κοινό σημείο των διεθνιστών, ήτοι, κομμουνιστών, νεοφιλελευθέρων, αναρχικών και άλλων παραφυάδων τους, οι οποίοι ερμηνεύονται από τους εθνικιστές ως "η άλλη όψη τού ίδιου νομίσματος" λόγω των τεχνητών διαφορών τους και της εν πολλοίς κοινής στόχευσής τους (παγκοσμιοποίηση, πολιτική "ορθότητα", "δικαιωματισμός", αγνωστικισμός ή πανθρησκεία, ομογενοποίηση, παγκόσμια διακυβέρνηση κ.ά.).

Σύμφωνα με την εθνική θεώρηση, καλό θα ήταν οι σκοποί τού έθνους να είναι και σκοποί τού κάθε πολίτη του. Εάν όμως αυτό δεν συμβαίνει, τότε για τους εθνικιστές η εθνική θέληση για επίτευξη των εθνικών επιταγών του, υπερτερεί των όποιων άλλων σκοπών (ατομικών ή ομαδικών ή -για όσους αποδέχονται "ταξική" διαστρωμάτωση στην κοινωνία- "ταξικών" σκοπών). Η εθνική συνείδηση, καθορίζεται από παράγοντες που προαναφέρθηκαν αλλά επιλέγεται με ελεύθερη βούληση. Αυτοβούλως και συνειδητά, ο Έλληνας εθνικιστής συμμετέχει και υλοποιεί τον εθνικό σχεδιασμό και προτάσσει το εθνικό συμφέρον και το καλό της κοινότητας. Έχει ατομική και συλλογική δραστηριότητα, έχει δυνατότητα και περιθώριο κινήσεων, έχει ελευθερία πολύμορφης και πολύτροπης δράσης και πράξης. Εάν όμως προκύψει αντίθεση ή σύγκρουση αυτών, δίδεται προτεραιότητα στο εθνικό συμφέρον.
Χρειάζεται όμως και κράτος με ηθικό ιδεώδες που να προάγει την ιδέα τού έθνους και ταυτοχρόνως τής πνευματικής και υλικής ζωής των ανθρώπων. Το κράτος, η πολιτεία, δεν πρέπει να λειτουργεί ως άψυχη δομή προσφοράς υπηρεσιών αλλά ως ζωντανός οργανισμός, ως σκεπτόμενη δύναμη που κατευθύνει το λαό στην πραγματοποίηση των σκοπών τού έθνους. Η πολιτεία, μπορεί να λειτουργεί ως συντονιστής, ρυθμιστής, ελεγκτής, χωρίς να απονευρώνει τις δημιουργικές ικανότητες ενός δυναμικά ενεργού πληθυσμού, πολλώ δε μάλλον όταν αυτός ενεργεί με σύγχρονες μορφές κοινοτισμού.
Αξίζει να τονιστεί ότι τα ανωτέρω είναι και μία απόδειξη, ότι ο εθνικισμός στην πράξη δεν είναι ακραίος, αντιθέτως, ανάμεσα στα δύο άκρα, της ατομοκρατίας και της κοινωνιοκρατίας, προτάσσει ως μέση οδό την ελευθερία τού δρώντος ατόμου εντός πλαισίου που εξασφαλίζει πρωτίστως την ωφέλεια των πολλών και εξ αυτού και του ατόμου. Όταν ευημερεί το έθνος, η εθνική κοινότητα, τότε μπορεί να ευημερούν και τα μέλη αυτής. Όταν όμως ευημερούν τα μέλη αυτής, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μπορεί να ευημερεί και η πατρίδα.

Η ελευθερία είναι βασικό συστατικό και κινητήριος δύναμη τού εθνικισμού. Σύμφωνα με την εθνική οπτική, η ελευθερία οδηγεί στην ευτυχία, ακόμη κι αν ο αγώνας για ελευθερία μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο. Δεν είναι εύκολο να γίνει κατανοητό το ανωτέρω από ανθρώπους που δεν μπορούν να προσεγγίσουν και να αφεθούν να τον βιώσουν τον εθνικισμό, να νιώσουν δηλαδή την ίδια τους τη φύση στην ολότητά της. Άνθρωποι που επιλέγουν τη δειλία αντί της γενναιότητας, τον φιλοτομαρισμό αντί του ηρωϊκού τρόπου ζωής, την υποχώρηση αντί του αγώνα, κατ' ουσίαν "αυτοευνουχίζονται". Επιχειρούν να αρνηθούν το έθνος ως αίσθημα και βίωμα. Η αύξηση τού ποσοτικού μεγέθους τους, του πλήθους τους, προωθεί τη θραύση τού συνεκτικού δεσμού μεταξύ των ατόμων της κοινότητας, της πατρίδας τους, της ενιαίας εθνικής θέλησης. Αντ' αυτής, αναζητούν διαφορετικά πεδία ψυχικών συναντήσεων γιατί νομίζουν ότι μπορούν να συγκολλήσουν την διαρραγείσα εσωτερική τους ενότητα, τον διασκορπισμένο εσωτερικό τους κόσμο. Να μην θεωρηθεί τυχαίο ότι όσοι δηλώνουν απάτριδες, αντεθνικιστές και υπέρ της καταργήσεως συνόρων και διαφορετικοτήτων των εθνών, είναι άτομα με προβληματική εν πολλοίς κοινωνική συμπεριφορά, τα οποία αναζητούν μέσω ψυχοπροσεγγίσεων (ακόμη και ψυχοτρόπων ουσιών ή και ψυχοφαρμάκων) την χαμένη τους αρμονία και ισορροπία που εξασφαλίζει ο φυσικός τρόπος ζωής. Αντιθέτως, το έθνος ως αίσθημα,  αποτελεί συνδετικό κρίκο μεταξύ των ατόμων τα οποία εμφορούνται από ενιαία εθνική θέληση. Όταν μάλιστα είναι ενσυνείδητη, τότε μπορούμε να ομιλούμε για εθνικό φρόνημα συνειδητοποιημένων εθνικώς σκεπτομένων και δρώντων ανθρώπων. Όσοι αγωνίζονται γι' αυτά, είναι εθνικιστές. Το όμοιον και όσοι κάνουν πράξη τον ηρωϊκό τρόπο ζωής, έχοντας ως προτεραιότητα στη ζωή τους τα ανωτέρω. Δεν ξεχωρίζει ο εθνικισμός εγγραμμάτους ή αγραμμάτους, πρωτευουσιάνους ή επαρχιώτες, μικρούς ή μεγάλους το δέμας. Όλοι μαζί, ως ένα σώμα, εμψυχώνονται για καθημερινό, συνεχή, επίπονο, πεισματικό, ανυποχώρητο και νικηφόρο αγώνα, με ήθος, αγνότητα, ακεραιότητα, επιχειρήματα και πίστη. Ειδικά για το θέμα τής πίστης, πολλά έχουν γραφεί και ειπωθεί και πολλά ακόμη μπορούν να γραφούν και να ειπωθούν. Η δύναμή της δύσκολα αμφισβητείται. Δίνει πολλαπλασιαστική δύναμη και μειώνει φόβους. Κατά πολλούς, είναι συνυφασμένη με τον άνθρωπο και η λογική ανάλυσή της απλώς την επιβεβαιώνει.

Ο ηρωϊσμός ρυθμίζει την ιστορική εξέλιξη των κοινωνιών. Επειδή μάλιστα είναι δύσκολη η λογική προσέγγισή του, δεν είναι καθόλου εύκολη η πρόβλεψη της δυναμικής εξέλιξής του. Γι' αυτό και πολλές μάχες κρίθηκαν βάσει αυτού του στοιχείου, πέρα από κάθε λογική πρόβλεψη. Συνεπώς, κανένας αγώνας δεν είναι εκ των προτέρων χαμένος καθώς και κανένας αγώνας δεν πάει χαμένος. Όλοι οι αγώνες, πρέπει να δοθούν. Οι όροι, οι προϋποθέσεις, ο χρόνος, ο τόπος, ο τρόπος, η διάρκεια, είναι θέμα στρατηγικής και σχεδιασμού. Όμως το τι και το γιατί, είναι ήδη απαντημένα από την φύση τού εθνικισμού. Το "τι", είναι "πόλεμος" και το "γιατί", είναι "πατήρ πάντων". Η ηθική τού ηρωισμού είναι η κορύφωση τού εθνικισμού. Άρα, ο εθνικιστής (πρέπει να) αρνείται την αδράνεια, την μοιρολατρία  και την ηττοπάθεια και (να) δέχεται ως άποψη ζωής τον αγώνα, τον συνεχή αγώνα. Ακολουθεί την ηρωική παράδοση τής φυλής και όχι οποιαδήποτε αιτιοκρατία ή τύχη. Δεν αποδέχεται τη μοίρα αλλά αποφασίζει να είναι "μοίρα στη μοίρα του", εν ελευθερία προσώπω και προσωπική επιλογή αγώνα, με διάκριση και συνείδηση τού χρέους και της ιστορικής του αποστολής. Με άλλες λέξεις, ο εθνικιστής δικαιολογεί τον λόγο ύπαρξής του. Αυτό είναι το κομβικό σημείο, η τιμή του αλλά και το πρόβλημά του. Διότι, είναι μεν θνητός αλλά άνω θρώσκει. Θέλει να ζήσει την εγκόσμια ζωή του με τιμή και αξιοπρέπεια. Δεν είναι όμως δυστυχώς αυτά τα στοιχεία που επιλέγει η πλειοψηφία των θνητών. Το κακό φαίνεται πλειοψηφικό και σε αυτό το σημείο αιχμής, ο εθνικιστής γίνεται -αδίκως- ο "αναθεματισμένος" τής ιστορίας, ο "καταραμένος". Στοχοποιείται, περιθωριοποιείται, χλευάζεται, δαπομπεύεται, διώκεται, εκτελείται. Γιατί είναι η ελπίδα φωτός στο σκοτάδι, γιατί είναι ο αετός ενάντια στα ερπετά, γιατί είναι ο αρχοντάνθρωπος απέναντι στον αντάνθρωπο. Επιθυμεί να ρυθμίζει αυτοβούλως τη ζωή του ως ελεύθερη προσωπικότητα. Επί της ουσίας, προτάσσει το αυτεξούσιον της ανθρώπινης βούλησης και στρατεύεται συνειδητά στην ιδέα τού έθνους, δηλαδή τάσσεται υπέρ ενός ανθρωπισμού με προτεραιότητα τους ομοφύλους του. Κατανοεί την ύπαρξη τού κράτους αλλά θέλει αυτό να υπηρετεί το έθνος και όχι τις κατά καιρούς κρατούσες ομαδώσεις διοίκησης παγκοσμιοποιητών και ξενοκίνητων εντόπιων παραφυάδων τους. Αντ' αυτών, αντιπροτείνει τους άριστους και εκλεκτούς σε  μία οργανική διοικητική μεταξύ τους διασύνδεση. Το πώς όμως θα εκλεγούν αυτοί, είναι ζητούμενο: Με το ισχύον δημοκρατικό σύστημα; Με πολιτειακή αλλαγή; Με επανάσταση; Όσοι επιχειρηματολογούν για καθεμιά από αυτές τις επιλογές -ή όποια άλλη ενδεχομένως σκεφτούν-, πρέπει να λαμβάνουν υπ' όψιν τους ισχύοντες νόμους και κανόνες για επάρκεια τεκμηρίωσης. Τα δεδομένα σήμερα είναι συγκεκριμένα και εν πολλοίς ελεγχόμενα. Όμως, για τον εθνικιστή, ο αγώνας είναι η πεμπτουσία τής ζωής. Δεν αισιοδοξεί, δηλαδή δεν θεωρεί ότι ο κόσμος στην παρούσα κατάσταση είναι ο καλύτερος δυνατός. Δεν απαισιοδοξεί, δηλαδή δεν θεωρεί ότι ο κόσμος στην παρούσα κατάσταση είναι ο χειρότερος δυνατός. Βελτιοδοξεί, πιστεύει δηλαδή ότι ο κόσμος είναι αυτός που είναι, αλλά με αγώνα και προσπάθεια μπορεί να γίνει καλύτερος.   Θέλει να αλλάξει τον ρου της ιστορίας και παραλλήλως να κατακτήσει την γνώση περί της πρωταρχικής ουσίας των όντων. Είναι ο πολεμιστής, ο ήρωας, ο φιλόσοφος, είναι αυτός που αναζητεί το φάος, το πνεύμα και το λόγο πέρα από την ύλη, και διαισθητικά και ορθολογικά και με πίστη, είναι δηλαδή ο εθνικιστής.

Συνελόντι ειπείν: Ο εθνικισμός είναι η φυσική ιδεολογία τού ανθρώπου. Η επί λογικών επιχειρημάτων κοσμοθεωρία του, στηρίζεται και εκπορεύεται επί συναισθηματικής πίστης.
Τα ανωτέρω μπορούν να ενσαρκωθούν και να υλοποιηθούν από πολιτικά κινήματα (π.χ. του εθνομελλοντισμού) και κόμματα και να συγκινήσουν ευρύτατες  ομάδες ανθρώπων. Παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα, όλα αυτά είναι συγχρόνως αντισυστημικά και φιλολαϊκά. Αυτό, το γνωρίζουν και το φοβούνται οι εχθροί των εθνών και -κατ' αναλογία- εχθροί των λαών. Διό και οι παγκόσμιοι αφέντες κάνουν ό,τι μπορούν για να σπιλώσουν, να προσβάλλουν και να χτυπήσουν στη ρίζα του τον εθνικισμό καθώς και να αναθεματίσουν τους εθνικιστές, τους οποίους παρουσιάζουν σαν τους "καταραμένους".  Όμως, ενώ τα ερπετά πετούν δηλητήριο, οι αετοί μαδούν επώδυνα τα φτερά τους για τη νέα ζωή που θα βάλει τέλος στη νέα εποχή.

Γεώργιος Δ. Σαγιάς
 
Σημείωση "φ": Υπεύθυνος για το άρθρο είναι αποκλειστικά ο αρθρογράφος. Οι θέσεις του είναι προσωπικές και τίθενται σε δημόσιο διάλογο σε πνεύμα ελευθερίας.