Γυναικεία απελευθέρωση ή ανθρωποκυνηγητό;

 

 

ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ Ή ΑΝΔΡΟΚΥΝΗΓΗΤΟ;

 

Της Θεοδώρας Τραϊανού

 

    Αφορμή για τις σκέψεις που θα ακολουθήσουν αποτέλεσαν η συνέντευξη του Ερρίκου Πετιλόν σε κάποια πρωινή εκπομπή σε συνδυασμό με την τάση νεότερων αγοριών να δίνουν, μέσω των social, συμβουλές ιπποτικής συμπεριφοράς. Ο πρώτος υποστήριξε πως κάθε γυναίκα έχει το δικαίωμα να ντυθεί όσο προκλητικά θέλει, να νοιώθει όσο σέξι θέλει, να βγει και να πιει όσο θέλει και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να την πειράξει. Οι δεύτεροι, μέσα σε όλες τις συμβουλές τους, παροτρύνουν τους άνδρες θεατές, να αλλάζουν πεζοδρόμιο όταν βλέπουν μια γυναίκα να περπατά μόνη της, ώστε να μην της προκαλέσουν το αίσθημα του φόβου. Κι η ερώτηση μου είναι η εξής: από πότε οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να κάνουν ό,τι θέλουν κι από πότε οι άνδρες έχασαν το δικαίωμα να περπατάνε στο ίδιο πεζοδρόμιο μαζί μας;  Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή…

    Αδιαμφισβήτητα, η γυναίκα είναι το ωραίο φύλο. Οφείλει στην ίδια, να προσέχει τον εαυτό της, την υγεία της, να αισθάνεται όμορφη, αισθησιακή, θελκτική. Όμως, τα πρότυπα ομορφιάς, που πολυδιαφημίζονται  τα τελευταία χρόνια, ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματική γυναικεία ομορφιά κι το γυναικείο αισθησιασμό. Στην πλειονότητα τους βλέπουμε ημίγυμνες γυναίκες, που φροντίζουν να καλύπτουν μόνο τα επίμαχα σημεία του κορμιού τους να προβάλλουν τη λατρεία τους για έναν υλιστικό κόσμο και να αυτοσυστήνονται ως σεξιστικά αντικείμενα στα χέρια κάποιου άνδρα του οποίου κύριο χαρακτηριστικό είναι το φουσκωμένο πορτοφόλι. Αυτά στη σοουμπιζ. Δηλαδή, μέσα σ΄ένα εικονικά προστατευμένο περιβάλλον που αποτελείται από μια ομάδα επαγγελματιών που σκοπό έχουν το οικονομικό κέρδος. Στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Είναι οι κόρες, οι αδερφές, οι ξαδέρφες ακόμα κι οι μάνες, που χορεύοντας σε “τραπ” ρυθμούς “πασάρουν” τον εαυτό τους ως ένα κομμάτι κρέας. Και όλα αυτά έπειτα από την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ, με αποτέλεσμα η αντίληψη κι οι φυσικές άμυνες να έχουν πέσει  υπό του μηδενός.

    Ακόμα και σε αυτήν την κατάσταση, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να εκμεταλλευτεί μια γυναίκα με τον οποιοδήποτε τρόπο. Τουναντίον, ένας άνδρας που σέβεται τη θέση του, οφείλει να την προστατέψει και γιατί όχι, ακόμα και να την απομακρύνει από ένα εν δυνάμει επικίνδυνο περιβάλλον. Μια τέτοια κατάσταση όμως θα πρέπει να θεωρείται μεμονωμένο περιστατικό κι όχι καθημερινότητα. Δεν επιτρέπεται να ενθαρρύνονται τέτοιου είδους συμπεριφορές, ειδικά στα κορίτσια εφηβικής ηλικίας, να κάνουν δηλαδή ό,τι θέλουν χωρίς μέτρο και χωρίς όριο και να υπάρχει η απαίτηση από τον άνδρα να φερθεί ωσάν ιππότης άλλης εποχής. Και σίγουρα δε θέλουμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία στην οποία ο άνδρας αδιαφορεί υποδειγματικά για τη γυναίκα αλλά και το αντίστροφο.

    Μολονότι, λοιπόν, το ανδρικό φύλο δέχεται καθημερινές επιθέσεις, λόγω των πολλών δυσάρεστων γεγονότων των τελευταίων ημέρων, παρατηρούμε  την προσπάθεια του  να εξομαλύνει την κατάσταση, ξεκινώντας με μικρές αλλαγές της συμπεριφοράς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό το οποίο αναφέρθηκε παραπάνω. Να αλλάζει, λέει, ο άνδρας πεζοδρόμιο για να μην τρομοκρατηθεί η γυναίκα. Και ερωτώ, γιατί να αισθάνεται φόβο η γυναίκα επειδή  περνάει δίπλα της ένας άνθρωπος; Είναι απλώς ένας άνθρωπος ανδρικού γένους. Φτάσαμε στο σημείο δηλαδή να πιστεύουμε ότι θα νοιώθει πιο ασφαλής δια της απομάκρυνσης η ακόμα και δια της απουσίας του; Με αυτό τον τρόπο το μόνο που θα καταφέρουμε σαν κοινωνία είναι να βάλουμε όλους τους άνδρες στο ίδιο τσουβάλι. Κι είναι άδικο. Δεν είναι όλοι εκεί έξω βιαστές, δολοφόνοι και κακοποιοί. Γιατί τους έχουμε φτάσει στο σημείο να αισθάνονται έτσι;

   Και το μεγαλύτερό μου ερώτημα είναι πότε θα πάψετε εσείς οι άνδρες να αισθάνεστε έτσι. Μα πρέπει να λάβουμε υπ όψην μας, ότι δεν επήλθε αλλαγή μόνο στη γυναίκα αλλά και στον άνδρα. Τα σημερινά ανδρικά πρότυπα επιτάσσουν τον άνδρα να είναι επαγγελματικά πετυχημένος, με μούσκουλα “bodybuilder”, πολυτελή αυτοκίνητα, τραπεζικούς λογαριασμούς με πολλά μηδενικά και να αλλάζει τις γυναίκες σαν τα πουκάμισα. Ο άνδρας ξέχασε να υπερασπίζεται την υπόστασή του, την οποία έκανε βορά στα δόντια βιαστών και δολοφόνων. Και είναι λογικό. Διότι ξέχασε να μάχεται. Ξέχασε να μάχεται για τον εαυτό του, για την οικογένειά του, για τα ιδανικά του.

     Λάθος πρότυπα σε μια εποχή που χρειαζόμαστε όσο τίποτα την αφύπνιση του αυτοσεβασμού, του αλληλοσεβασμού και της συνεργασίας. Είμαστε δυο αντίθετοι πόλοι που όταν ενωθούν μπορούν να κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Η αποξένωση, η απομάκρυνση κι ο διχασμός θα μας βυθίσει στο σκοτάδι της μοναξιάς. Κι όπως λέει κι ο σοφός λαός “ μόνος σου ούτε στον παράδεισο”.

 

Θεοδώρα Τραϊανού

 

Σημείωση "φ": Υπεύθυνος για το άρθρο είναι αποκλειστικά ο αρθρογράφος. Οι θέσεις του είναι προσωπικές και τίθενται σε δημόσιο διάλογο σε πνεύμα ελευθερίας.

Αποκέντρωση: Είναι η Λύση!

 
ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ:
ΕΙΝΑΙ ΛΥΣΗ!
 
Μέρος τής λύσης τού ελληνικού προβλήματος αποτελεί η Αποκέντρωση. Είναι πιο εφικτή από ποτέ λόγω τής λεγόμενης "τεχνολογικής επανάστασης". Χρειάζεται πολιτική βούληση, απόφαση, εθνικό σχεδιασμό σε βάθος δεκαετιών αλλά με άμεση, ταχεία και συνεχώς εντεινόμενη σταδιακή εφαρμογή βάσει συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος και εξειδικευμένων στοχεύσεων.
 
Είναι αφύσικη η υπερσυγκέντρωση πληθυσμού στην Αθήνα και πέριξ αυτής στην Αττική (περίπου 5.000.000 άνθρωποι) και οδηγεί σε μεγιστοποίηση προβλημάτων (αστυφιλία, περιβαλλοντική επιβάρυνση, κακή ποιότητα ζωής, κυκλοφοριακή συμφόρηση, αισθητική υποβάθμιση, καταθλιπτική καθημερινότητα είναι κάποια από αυτά).
 
 
Η αρχή τής Αποκέντρωσης είναι δυνητικά κομβικό σημείο αντιστροφής τής αρνητικής πορείας τής χώρας και βάση σχεδιασμένης ανάπτυξης. Πρέπει όμως να ληφθεί η σχετική απόφαση. Αυτό προϋποθέτει εθνική σκέψη, όραμα ανάπτυξης, ικανότητα εθνικού σχεδιασμού μεσομακροπρόθεσμα, υλοποιήσιμα βήματα και έλεγχος εφαρμογής τους από την πρώτη στιγμή.
 
Εντελώς επιγραμματικά σημειώνεται ότι η πολιτική τής Αποκέντρωσης μπορεί να οδηγήσει και στα εξής:
- Συγκράτηση κατά τόπους τού αυτόχθονος εντοπίου πληθυσμού, με θετική προοπτική στο δημογραφικό, στην αναβάθμιση τού οικονομικού επιπέδου και της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής.
- Αξιοποίηση εκτάσεων γης , τόσο κοντά στο υπάρχον συγκοινωνιακό δίκτυο όσο και πιο απομακρυσμένα με τη συνδρομή τής Αυτοδιοίκησης Α' και Β' Βαθμού αλλά και της κοινοτικής αντίληψης.
- Ανακατεύθυνση εθνικών πόρων και ευρωπαϊκών κονδυλίων προς την περιφέρεια και με πρόβλεψη για ειδικότερες ρυθμίσεις επί τώ βελτίω για τις πιο απομακρυσμένες περιοχές καθώς και για ακριτικές και νησιωτικές αλλά και όποιες βρίσκονται επισήμως στις τελευταίες θέσεις ανάπτυξης.
- Θέσπιση κινήτρων για μετεγκατάσταση υφισταμένων επιχειρήσεων και συγχρόνως υποστήριξη εργαζομένων για επιστροφή τους στις πατρογονικές τους εστίες ή και στα νέα σημεία μετεγκατάστασης επιχειρήσεων ή λειτουργίας εργοστασίων στην ενδοχώρα.
- Λειτουργία υπερσύγχρονων διαμετακομιστικών κέντρων βάσει εθνικού, ευρωπαϊκού και παγκοσμίου σχεδιασμού με παράλληλη χρηματοδότηση αναγκαίων έργων υποδομής (τα οποία συγχρόνως θα απορροφήσουν μέρος των ανέργων με όλα τα θετικά που αυτό συνεπάγεται).
- Αναζωογόνηση της υπαίθρου ποικιλοτρόπως αλλά και βελτίωση τής ποιότητας ζωής όσων επιστρέψουν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους ή επιλέξουν να εργαστούν μακράν τής Αττικής.
- Ενίσχυση τού ελληνισμού ανά την επικράτεια, ο οποίος δυστυχώς έχει αφεθεί στην "τύχη" του αλλά και συγχρόνως ενδέχεται να απειληθεί σοβαρότερα από δημιουργημένους και δημιουργούμενους θυλάκους αλλοδαπών και αλλοδόξων.
 
Ο υδροκεφαλισμός τής Αττικής είναι πρόβλημα. Η Αποκέντρωση είναι λύση. Ο κοινοτισμός είναι υποστήριξη. Η πολιτική απόφαση είναι το ζητούμενο. Δεν ξέρουν; Δεν θέλουν; Δεν μπορούν; Το βασικό ερώτημα είναι: γιατί; 
 
Με όραμα και εθνικές επιλογές, μπορούμε να αντιστρέψουμε την πορεία περαιτέρω υποβάθμισης τής ποιότητας ζωής, του περιβάλλοντος, της Αθήνας, της Αττικής, της Ελλάδας.
 
Αποκέντρωση τώρα!
 
 
 
Γεώργιος Σαγιάς
 
Σημείωση "φ": Υπεύθυνος για το άρθρο είναι αποκλειστικά ο αρθρογράφος. Οι θέσεις του είναι προσωπικές και τίθενται σε δημόσιο διάλογο σε πνεύμα ελευθερίας.

Ο υποθαλάσσιος ενεργειακός θησαυρός της Ελλάδος ως ευκαιρία.

 

Ο ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΩΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑ.

 

του Γ. Σαγιά

Ο υποθαλάσσιος ενεργειακός θησαυρός τής Ελλάδος στην Μεσόγειο, με την κατάλληλη πολιτική και τις προσεκτικές συμμαχίες, μπορεί να λειτουργήσει κατ' ουσίαν ως όχημα αποτροπής των απειλών και επιθετικών ενεργειών τής Τουρκίας -και οποιουδήποτε άλλου διανοηθεί- σε Αιγαίο και Μεσόγειο αλλά και ως ευκαιρία προώθησης των συμφερόντων τού ελληνισμού.
Ο μεγαλοϊδεατισμός τής Τουρκίας, προσκρούει στην αποτρεπτική ισχύ τής χώρας μας, στην δυνατότητα συνάψεως συμμαχιών καθώς και σε παγκόσμια γεωστρατηγικά συμφέροντα και ενεργειακές πολιτικές, οι οποίες συνεχώς εξελίσσονται (π.χ. αγωγός φυσικού αερίου east med).
Συγχρόνως, όμως, η προσπάθεια τής χώρας μας πρέπει να κατευθυνθεί (και) στο να καλυφθούν καθώς και να διορθωθούν υστερήσεις και λάθη τής από δεκαετιών και έως τώρα ασκουμένης πολιτικής. Το εξελισσόμενο εξοπλιστικό πρόγραμμα (αναλογικώς ικανοποιητικό προς ώρας και συνεκτιμουμένων των  όχι καλών οικονομικών δεδομένων τής Ελλάδος) πρέπει να συνδυαστεί κατ' αρχάς με παραγγελία ταχείας παραδόσεως δύο συγχρόνων σκαφών εξορύξεως τού ενεργειακού θησαυρού τής χώρας μας -καθώς και υποστηρίξεως στο μέλλον φίλιων κρατών, με εθνωφελείς συμφωνίες. Έτι περαιτέρω, είναι καιρός να διορθωθεί η στρέβλωση της μη αξιοποιήσεως του εθνικού μας δικαιώματος των χωρικών μας υδάτων και του εναερίου χώρου μας των 12 μιλίων. Το casus belli τής Τουρκίας είναι προδήλως παράνομο, κακώς επετράπη να επικαλείται υπό των Τούρκων και ορθώς θεωρείται ανύπαρκτο. Στην πράξη, με θεμιτές συμμαχίες και συμφωνίες, το δίκαιο πρέπει να συναντήσει την ιστορία μέσα από αταλάντευτη εθνική βούληση. Ψίθυροι αλλά και υλακές δειλών ή και ανθελλήνων πρέπει να αντιμετωπίζονται καταλλήλως: ως πολιτικά απορρίματα.
Οφείλουμε να τονίσουμε -το κοινότυπο μεν αληθές δε- πως η πολιτική των συμμαχιών είναι πολιτική στην οποία υπάρχει το στοιχείο τής προσωρινότητος και ελλοχεύει ο κίνδυνος ένας σημερινός σύμμαχος να γίνει ένας αυριανός σύμμαχος τού εχθρού και από σύμμαχός  μας να γίνει αντίπαλός μας. Αναφέρεται ως παράδειγμα (το οποίο θα αναλυθεί σε άλλο κείμενο) πως η υπερσυγκέντρωση στρατευμάτων των Η.Π.Α. εν Ελλάδι στην Αλεξανδρούπολη Έβρου τής Θράκης, μπορεί να οδηγεί αναλυτές σε εκτιμήσεις πλεονεκτημάτων αυτής τής πολιτικής, είναι χρέος όμως μιας δεξαμενής εθνικής σκέψεως να μελετά και την -απευκταία- πιθανότητα ο σημερινός (σύμφωνα με δηλώσεις πολιτικών εκατέρωθεν) σύμμαχος να επιθυμήσει για τα δικά του συμφέροντα άλλους εταίρους στο μέλλον, γεγονός που εκτιμάται βασίμως ότι θα έφερνε σε πολύ δύσκολη θέση την χώρα μας.
Οι όποιες συμμαχίες σαφώς και δεν πρέπει να οδηγούν σε εφησυχασμό. Ο πολύτιμος χρόνος που ενδεχομένως κερδίζεται, μπορεί να αξιοποιηθεί
για ένταση των πολιτικών που οδηγούν σε αυτοδυναμία και αυτόκεντρη ανάπτυξη. Λέμε ναι σε εθνωφελείς συμμαχίες αλλά παραλλήλως οφείλουμε να λέμε ναι και στην προοπτική τής αυτοδυναμίας και να πράττουμε  προετοιμάζοντάς την σταδιακώς και συστηματικά. Μελλοντική δυνατότητα αυτόνομων εξορύξεων τού ενεργειακού μας πλούτου σε συνδυασμό με αυξημένη αποτρεπτική ισχύ και εθνική πολιτική με όραμα, δεν ακυρώνει επιθυμητές συμμαχίες αλλά ενισχύει την διαπραγματευτική ισχύ τού έθνους μας.
Ο υποθαλάσσιος ενεργειακός πλούτος τής Ελλάδος, είναι εργαλείο ισχύος αλλά και πηγή εντάσεων. Και τα δύο όμως μπορούν να ιδωθούν ως ευκαιρία για την Ελλάδα. Το ξέρουν και το ξέρουμε!

Γεώργιος Σαγιάς

 

Σημείωση "φ": Υπεύθυνος για το άρθρο είναι αποκλειστικά ο αρθρογράφος. Οι θέσεις του είναι προσωπικές και τίθενται σε δημόσιο διάλογο σε πνεύμα ελευθερίας.

Η Ελλάδα χρειάζεται πλοία αντλήσεως φυσικού αερίου

 

Η Ελλάδα χρειάζεται πλοία αντλήσεως φυσικού αερίου.

 

Του Γ. Σαγιά


Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει "κλιματικούς στόχους". Πυρηνική Ενέργεια και Φυσικό Αέριο εκτιμάται ότι συντελούν στην λεγόμενη "πράσινη οικονομία". Καθαρότερη μορφή ενέργειας θεωρείται η πρώτη εκ των δύο, όμως είναι πολλαπλώς επικινδυνότερη σε περίπτωση ατυχήματος.
Όπως προκύπτει από δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών των χωρών μελών τής Ευρωπαϊκής Ένωσης, το φυσικό αέριο τυγχάνει τής υποστηρίξής τους ως καύσιμο το οποίο μπορεί να προωθήσει την πολιτική τής ενεργειακής μετάβασης (π.χ. από τον λιγνίτη).
Η Ρωσία έχει ηγετικό ρόλο στο θέμα τού φυσικού αερίου, στοιχείο που αυξάνει την δυνατότητα τής υπ' αυτής άσκησης πολυδιάστατης πολιτικής (τόσο οικονομικής όσο και -κυρίως- ελέγχου τής ροής, τού αερίου, άρα το αν και πότε και για πόσο μπορεί να "παγώνουν" οι Ευρωπαίοι).
Η Ελλάδα έχει κοιτάσματα λιγνίτη, στοιχείο που της επιτρέπει ικανοποιητική λειτουργία. Η επιδιωκόμενη "ενεργειακή μετατόπιση", ενδέχεται να την φέρει σε δυσχερή θέση και οικονομικώς αλλά και λόγω νέας μορφής εξάρτησης, γεγονός που θα μπορούσε να δημιουργήσει δυσοίωνη προοπτική για το αν θα είναι εφικτό να ζεσταίνονται οι πολίτες της στο μέλλον (πιθανή κατάσταση πολύ χειρότερη από την παρούσα που δυστυχώς δεν έχουν όλοι την δυνατότητα "να ζεσταίνονται"). Επιπροσθέτως, η βασική (σήμερα) χώρα πάροχος, ενδέχεται να πιέσει για ανταλλάγματα και σε άλλα επίπεδα (π.χ. διπλωματικές σχέσεις Ελλαδος - ΗΠΑ με βάση το σύμπλοκο των σχέσεων Ρωσίας - Τουρκίας -αλλά και συνδυασμών αυτών). Η απλή σκέψη να αναζητηθούν και άλλοι δυνητικοί πάροχοι, δεν είναι αρκετή για να διασφαλιστούν ζητούμενα. Ως ζητούμενα δεν λογίζονται μόνο η δυνατότητα θέρμανσης και η καλή τιμή αλλά και η ανεξαρτησία τής χώρας μας.
Εντός αυτού του πλαισίου σκέψης, η πολιτική μας στο θέμα τού λιγνίτη πρέπει να είναι ιδιαιτέρως προσεκτική και το θέμα τής μετάβασης στην λεγόμενη "πράσινη οικονομία" λελογισμένη και με γνώμονα το εθνικό μας συμφέρον. Για άλλη μια φορά κρίνεται υφ' ημών σκόπιμο να τονίσουμε την ανάγκη παραγγελίας -κατ' αρχάς- δύο πλοίων αντλήσεως φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα τής χώρας μας, τα οποία θα επιτρέψουν στην Ελλάδα να μην είναι ένας απλός εταίρος που απλώς ακολουθεί αποφάσεις αλλά να είναι δυναμικός συνομιλητής βαρύνουσας σημασίας και μεγάλου κύρους -και μάλιστα σε θετική κατεύθυνση για τους λαούς τής Ευρώπης, οι οποίοι δεν θα εξαρτώνται σχεδόν μονομερώς για το αν "θα κρυώνουν"!


Σημείωση "φ": Υπεύθυνος για το άρθρο είναι αποκλειστικά ο αρθρογράφος. Οι θέσεις του είναι προσωπικές και τίθενται σε δημόσιο διάλογο σε πνεύμα ελευθερίας.

Τα αξιώματα της Πολιτικής Γεωγραφίας κατά τον Friedrich Ratzel

 

Του Ιωάννη Σαρρή

Ο Friedrich Ratzel (1844-1904) ήταν διαπρεπής Γερμανός γεωγράφος και εθνογράφος, ο οποίος σε περισσότερες από 1200 πραγματείες εξέφρασε τους προβληματισμούς του επί διαφόρων επιστημονικών πεδίων. Επιπλέον, ως εξέχον μέλος του «Θετικιστικού κύκλου της Λειψίας», από κοινού με πολλούς ακόμη θετικιστές Γερμανούς επιστήμονες, επιδόθηκε σε επιστημολογικές συζητήσεις αναφορικά με τις δυνατότητες συγκλίσεως των επιστημών. Ο κύκλος της Λειψίας υπεστήριξε ότι η εξέλιξη πολιτισμών, κοινωνιών, θεσμών και προσωπικοτήτων συνιστά έναν εξελισσόμενο και διαφοροποιούμενο νόμο, ο οποίος δημιουργεί μέσα στην ιστορία μία συνεχή σειρά δομών. Κάθε κατάσταση εξηγείται από τις πρωτύτερες αυτής καταστάσεις, βάσει νόμων που πηγάζουν από την συστηματική και επαγωγική εκ των υστέρων κατανόηση εκείνων. Εφαρμόζοντας λοιπόν τοιαύτη μεθοδολογία, ο Ratzel έμεινε γνωστός για τις αναλύσεις του στην Πολιτική Γεωγραφία, η οποία σύμφωνα με τον ίδιο είναι γεωγραφία στην υπηρεσία του κράτους και της πολιτικής. Συνεπώς, επρόκειτο περί ενός προδρόμου της επιστήμης της Γεωπολιτικής. 

     Η Πολιτική Γεωγραφία του Ratzel δεν εξαντλείται στην ανάλυση της υπαρκτής σχέσεως μεταξύ κράτους και εδάφους. Τουναντίον, είναι περισσότερο οικονομοκεντρική, καθότι δίδει έμφαση στην παραγωγική αξιοποίηση αυτού του εδάφους εκ μέρους του κατοικούντος εν αυτώ λαού. Η Πολιτική Γεωγραφία, επιπροσθέτως, εξετάζει και προσμετρά παράγοντες και παραμέτρους της γεωλογίας, της πολιτικής, της οικονομίας, της κοινωνιολογίας, της ψυχολογίας και του πολιτισμού, προκειμένου να εξηγήσει την ανακατανομή ισχύος μεταξύ κρατών ενός ορισμένου γεωγραφικού συμπλόκου ή του κόσμου γενικώς. Η πρωτόλεια μεθοδολογία του Ratzel, σηκώνοντας στην ράχη της μία εμφανή τάση ιστορικισμού, επηρέασε καθοριστικά τόσο τους κατοπινούς θεωρητικούς της Γερμανικής Σχολής της Geopolitik (π.χ. Haushofer), όσο και λοιπές σχολές γεωστρατηγιστών και γεωπολιτικών, όπως τον Σουηδό Rudolf Kjellén (1864-1922), τον Αμερικανό Nicholas Spykman (1893-1943), έως και τον Έλληνα Ιωάννη Μάζη (ο οποίος έχει αναπτύξει ένα δικό του μοντέλο Συστημικής Γεωπολιτικής Αναλύσεως). 

   Η επιστημονική πραγμάτευση των άνωθεν εννοιών προϋποθέτει τον σαφή ορισμό τους. Στο 2ο ήμισυ του 19ου αιώνος κυριαρχούσαν δύο -ενίοτε συνδυαζόμενες- θεωρήσεις του έθνους. Κατά την γαλλική-φιλελεύθερη θεώρηση, έθνος είναι ένας λαός με πολιτική ενότητα, ανεξαρτησία και κοινό συμφέρον απέναντι σε συγκεκριμένα συμφέροντα. Κατά την γερμανική και ανατολικο-ευρωπαϊκή ρομαντική θεώρηση, έθνος συνιστά ένας λαός με κοινά στοιχεία κληρονομημένα από το παρελθόν, όπως η γλώσσα, η θρησκεία, η ιστορία και η φυλή. Στην εποχή μας, ο Eric Hobsbawm έχει κατονομάσει αυτές τις τάσεις δημοκρατική και εθνικιστική αντιστοίχως. Ο Ratzel έκλινε σαφώς προς τον φιλελεύθερο ορισμό ως αναγκαίο και επαρκή, χωρίς να παραγνωρίζει την αξία των παραμέτρων του ρομαντικού. Ωσαύτως, απλοποίησε τα πράγματα διατυπώνοντας την εξίσωση κράτος= έθνος= (κυρίαρχος) λαός, η οποία ήδη απηντάτο κατά κάποιον τρόπο στον ιδεαλιστή και εθνικιστή ομοεθνή του Johann G. Herder.  Ουδεμία έννοια εκ των τριών νοείται δίχως τις άλλες, σύμφωνα με το νεωτερικό πνεύμα της Γαλλικής και της Αμερικανικής Επαναστάσεως. 

   Κατά τον Ratzel, οι ίδιοι νόμοι που διέπουν την διάδοση των ανθρώπων καθορίζουν και την διάδοση των κρατών. Τα κράτη εμφανίσθηκαν σε όλην την γη, όπου βρέθηκαν άνθρωποι, και ο αριθμός τους προοδευτικά αυξάνεται όπως οι άνθρωποι. Το κράτος αποτελείται από ένα μέρος της ανθρωπότητος και ένα μέρος της γης. Αυτό το μέρος της ανθρωπότητος, ο λαός (Volk), εφόσον κυριαρχεί επ’ αυτής της εκτάσεως γης, την αξιοποιεί οικονομικά, δηλαδή βασίζεται στα πλεονεκτήματα (πόρους, βλάστηση, ύδατα, γειτονεύουσες περιοχές) αυτής και μόνον αυτής ώστε να ζήσει από αυτήν. Ο λαός χαρακτηρίζεται έθνος, εάν έχει ή δύναται να αποκτήσει πολιτική αυτονομία ως τέτοιος. Αυτή η έκταση γης (χώρα, Land) εκτός από φυσικός γεωγραφικός χώρος νοείται συνυποδηλωτικά και ως πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητος, συνδεόμενη έτσι με τα επιτεύγματα, τις δοξασίες και την ιστορία εκείνης. Υπ’ αυτό το πρίσμα, ο Ratzel συντάχθηκε με τον ομοεθνή του οικονομολόγο και θεωρητικό του Προστατευτισμού Friedrich List (1789-1846), πιστεύοντας ότι η οικονομική ανάπτυξη πρέπει να είναι εθνοκεντρική και να συνεκτιμά τις ιδιαιτερότητες του έθνους-κράτους. Το κράτος είναι οργανωμένος κοινωνικός οργανισμός, αλλά όχι βιολογικός οργανισμός. Είναι ένας «σωρευτικός οργανισμός» (Aggregatorganismus) που εκφράζει ένα σύνολο, συχνώς ετεροκλήτων πλην αλληλενδέτων, κοινωνικών συσχετισμών και διεργασιών, όπως μία μηχανή που αποτελείται από συναρμολογημένα εξαρτήματα. 

   Αυτά ήσαν κάποια από τα, κοινώς αποδεκτά θα λέγαμε, αξιώματα της ρατζελιανής Πολιτικής Γεωγραφίας. Από εκεί και πέρα, προκύπτουν αμφιλεγόμενες έννοιες που μετεξελίχθησαν ή απλώς παρερμηνεύθησαν από τους κατοπινούς γεωστρατηγιστές της γερμανικής Geopolitik και λοιπούς ριζοσπάστες εθνικιστές. Στον Ratzel, ειδικότερα, αποδόθηκε η επινόηση του Lebensraum. Εάν ο πληθυσμός ενός λαού αυξάνεται, θα έλθει η στιγμή όπου οι δυνατότητες της γης του δεν θα επαρκούν για να τον συντηρήσουν. Ο λαός αυτός θα χρειάζεται περισσότερο ζωτικό χώρο (Lebensraum). Εφόσον η ισχύς του πολιτισμού και του κράτους του το επιτρέψει, το κράτος αυτό θα επεκταθεί χωρικά, καταλαμβάνοντας εδάφη ασθενεστέρων κρατών. Κάποιες φορές το κάνει απλώς διότι μπορεί. Ας μην λησμονούμε ότι η εποχή του Ratzel εξεκόλαψε επίσης τον βιολογικό και τον κοινωνικό Δαρβινισμό, στα πλαίσια του οποίου, ένα μεγάλο ψάρι που τρώγει μικρά ψάρια ακουγόταν ως κάτι φυσικό και φυσιολογικό, σαν έκφραση ενστίκτου προσαρμογής. Οι περισσότερο δυνατοί -ή καλλίτερα προσαρμοστικοί- επιβιώνουν και ενδυναμώνονται. Αυτή η «φυσική» ώθηση ερμήνευσε πολλά ιστορικά συμβάντα και πολέμους. Ωστόσο, οι θεωρίες του Ratzel δεν ήσαν εξαρχής επιθετικές, καθώς είχε διαστείλει αφαιρετικά την έννοια του χώρου (Raum), περιγράφοντας δι’ αυτού γενικώς το πνευματικό και φυλετικό αποτύπωμα ενός λαού, που ενδέχεται να ξεφεύγει από τα γεωγραφικά όρια του κράτους, όπως συνέβαινε με τις διάσπαρτες εστίες Γερμανών στην κεντρική Ευρώπη του 19ου αιώνος. Οι διάδοχοι του Ratzel και ιδίως ο Karl Haushofer προσέδωσαν στην υπόθεση της διευρύνσεως του Lebensraum έναν χαρακτήρα όχι απλώς αλυτρωτισμού αλλά δαρβινιστικής αναγκαιότητος για γεωστρατηγική επιβολή. Τούτος ο επιθετικότερος χαρακτήρας ενέπνευσε το ναζιστικό όραμα της «Επιστροφής προς Ανατολάς» και εν γένει τον γερμανικό επεκτατισμό του Β΄Π.Π. και όχι μόνον. Αυτό όμως είναι θέμα που χρήζει ξεχωριστής μελέτης. Μελέτη των πάντων, υιοθέτηση των καλών, διότι η γνώση είναι δύναμη.

 

Ιωάννης Σαρρής

 

Βιβλιογραφική αναφορά

  • Ιωάννης Μάζης, "Γεωπολιτκή. Θεωρία και πράξη.", Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2002.
  • Αλέξανδρος Στογιάννος, "Η Γένεση της Γεωπολιτικής και ο Friedrich Ratzel" Τόμ.Β΄, Εκδ. Λείμμων, Αθήνα 2017.  

 

Σημείωση "φ": Υπεύθυνος για το άρθρο είναι αποκλειστικά ο αρθρογράφος. Οι θέσεις του είναι προσωπικές και τίθενται σε δημόσιο διάλογο σε πνεύμα ελευθερίας.

Ο ιστοχώρος μας χρησιμοποιεί Cookies για την εύρυθμη λειτουργία του και για την καλύτερη πλοήγησή σας.

Διαβάστε περισσότερα

Συμφωνώ